باغبان  باشی

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني است در ايران كه بر طبق قانون ميتواند استاندارد رسمي فرآورده‏ها را تعيين و تدوين و اجراي آنها را با كسب موافقت شورايعالي استاندارد اجباري اعلام نمايد. وظايف و هدفهاي موسسه عبارتست از:

( تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي – انجام تحقيقات بمنظور تدوين استاندارد بالا بردن كيفيت كالاهاي داخلي، كمك به بهبود روشهاي توليد و افزايش كارائي صنايع در جهت خودكفائي كشور- ترويج استانداردهاي ملي – نظارت بر اجراي استانداردهاي اجباري – كنترل كيفي كالاهاي صادراتي مشمول استانداردهاي اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نامرغوب به منظور فراهم نمودن امكانات رقابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي كنترل كيفي كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري به منظور حمايت از مصرف كنندگان و توليدكنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي راهنمائي علمي و فني توليدكنندگان، توزيع كنندگان و مصرف كنندگان – مطالعه و تحقيق درباره روشهاي توليد، نگهداري، بسته بندي و ترابري كالاهاي مختلف – ترويج سيستم متريك و كاليبراسيون وسايل سنجش – آزمايش و تطبيق نمونه كالاها با استانداردهاي مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقايسه‏اي و صدور گواهينامه‏هاي لازم ) .

موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بين المللي استاندارد مي باشد و لذا در اجراي وظايف خود هم از آخرين پيشرفتهاي علمي و فني و صنعتي جهان استفاده مي نمايد و هم شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور را مورد توجه قرار مي دهد.

اجراي استانداردهاي ملي ايران به نفع تمام مردم و اقتصاد كشور است و باعث افزايش صادرات و فروش داخلي و تأمين ايمني و بهداشت مصرف كنندگان و صرفه جوئي در وقت و هزينه ها و در نتيجه موجب افزايش درآمد ملي و رفاه عمومي و كاهش قيمتها مي شود.

 

فهرست مطالب

 

پسته - ويژگيها

هدف

دامنه كاربرد

تعاريف و اصطلاحات

ويژگيها

طبقه بندي از ديد اندازه

بسته بندي

نشانه گذاري

پيوست الف

گواهي ويژگيهاي پسته

قابل توجه دارنده گواهي ويژگيهاي پسته

 

بسمه تعالي

پيشگفتار

استاندارد پسته كه براي نخستين بار در سال  1344تدوين و تهيه گرديد بر اساس پيشنهادات رسيده و بررسي و تأييد كميسيون فني مربوطه براي سومين بار مورد تجديد نظر قرار گرفت و در يكصد و نود و نهمين جلسه كميته ملي استاندارد كشاورزي و غذايي مورخ  76/7/30تصويب گرديد و اينك به استناد بند  1ماده  3قانون اصلاحي قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب بهمن ماه  1371به عنوان استاندارد ملي ايران منتشر مي گردد .

براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع و علوم استانداردهاي ايران در مواقع لزوم مورد تجديد نظر قرار خواهند گرفت و هر گونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استاندارد برسد در تجديدنظر بعدي مورد توجه واقع خواهد شد. بنابر اين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديد نظر آنها استفاده كرد.

در تهيه و تجديد اين استاندارد سعي شده است كه با توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه حتي المقدور بين اين استاندارد و استانداردهاي كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود.

لذا با بررسي امكانات و مهارتهاي موجود و اجراي آزمايشهاي لازم اين استاندارد با استفاده از منابع زير تهيه گرديده است:

 - 1استاندارد ملي ايران - شماره  - 15تجديد نظر دوم  - 1361پسته - ويژگيها و روش هاي آزمون.

 - 2آزمايشات انجام شده در آزمايشگاه هاي مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران.

 - 3استفاده از تجربيات كارشناسان مؤسسه استاندارد.

 - 4استفاده از تجربيات توليدكنندگان و صادركنندگان

5 - UNITED STATES STANDARDS FOR GRADES OF PISTACHIO NUTS IN THE SHELL - 1991.

6 - CODEX STANDARD FOR UNSHELLED PISTACHO - CODEX STAN 131 - 1981 - VOLUME 5 A - 1994.

7 - SOUHAITS DE SPECIFCATIONS PRODUITS (PISTACHES).

8 - A 103 IRAN PISTACHE 20/22 HPS IMCO GELRIA B.V. BY K. VAN HAREN - 1995 DEPARTMENT; RESEARCH & DEVELOPMENT.

9 - AMIN FARMS.

IRANIAN PISTACHIO GRADING STANDARDS. BY ; PRIMEX INTERNATIONAL

TRADING CORP.

10 - RAHMANIAN GROUPS GRADING SPECIFICATION.

 

پسته - ويژگيها

 - 1هدف

هدف از تدوين اين استاندارد تعيين ويژگيها، طبقه بندي، بسته بندي و نشانه گذاري هر بهر ¹ از بار بازرگاني ² (محموله) پسته مي باشد.

 - 2دامنه كاربرد

اين استاندارد شامل انواع پسته خشك خندان ايران است كه داراي پوست سخت بوده (پوست اول آن جدا شده باشد) و ممكن است به دو صورت پسته خام و يا پسته فرآيند شده عرضه گردد.

 - 3تعاريف و اصطلاحات

در اين استاندارد واژه ها و اصطلاحات با تعاريف زير به كار برده مي شود.

 - 1 - 3پسته: ميوه درختي است كه گونه اهلي آن در ايران از رقم هاي گوناگون با نام علمي . Pistacia vera Lاز خانواده  Anacardiaceaمي باشد.

 - 2 - 3پسته خشك: به پسته اي گفته مي شود كه رطوبت آن پس از برداشت به اندازه مشخص شده در بند -12-1-4اين استاندارد كاهش يافته باشد.

 - 3 - 3فرآيند: به هر كار گفته مي شود كه انجام آن باعث دگرگون شدن كيفيت پسته از ديد بافت، رنگ، بو و مزه شود مانند بو دادن، رنگ كردن، نمك يا ترشي زدن و ديگر دگرگونيها.

 - 4 - 3پسته خام: به پسته اي گفته مي شود كه پس از برداشت، جدا كردن پوست نرم، خندان كردن و خشك كردن، هيچگونه فرآيندي روي آن صورت نگرفته باشد.

 - 5 - 3پسته فرآيند شده: به پسته اي گفته مي شود كه عمل فرآيند بر روي آن صورت گرفته باشد.

 - 6 - 3ارقام پسته: به طور كلي پسته هاي ايران از نظر شكل ظاهري به دو رقم پسته كشيده و گرد تقسيم مي گردد.

 - 1 - 6 - 3پسته كشيده: در اين رقم معمولا نسبت طول به بزرگترين قطر بيش از  1/5خواهد بود.

 - 2 - 6 - 3پسته گرد: در اين رقم معمولا نسبت طول به بزرگترين قطر كمتر از  1/5خواهد بود.

 - 7 - 3پوست پسته: پسته داراي سه پوست به شرح زير مي باشد:

 - 1 - 7 - 3پوست اول: به پوست نرم بيروني و خارجي ترين پوشش پسته گفته مي شود.

 - 2 - 7 - 3پوست دوم: به پوست سخت و يا شاخي (استخواني) پسته گفته مي شود كه زير پوست اول قرار دارد.

 - 3 - 7 - 3پوست سوم: به پوست نازكي گفته مي شود كه مغز پسته را مي پوشاند.

 - 8 - 3بار بازرگاني: مقداري از كالا است كه برابر پيمان در يك نوبت حمل و تحويل مي شود. يك بار بازرگاني مي تواند شامل يك يا چند بهر باشد.

 - 9 - 3بهر: قسمتي از يك بار بازرگاني است كه داراي ويژگيهاي يكسان باشد.

 - 10 - 3اندازه (ميزان درشتي): ³ به شمار پسته در يكصد گرم گفته مي شود.

 - 11 - 3يكنواختي: به يكنواخت بودن پسته از ديد رقم و اندازه گفته مي شود.

 - 12 - 3مواد خارجي: به موادي غير از پسته نظير پوست سبز و يا پوست سخت بدون مغز، سنگريزه و غيره كه با چشم غير مسلح ديدني و به طرق مختلف قابل جدا شدن باشد، گفته مي شود.

 - 13 - 3مغز پسته آزاد: به مغز پسته اي گفته مي شود كه از داخل پوست سخت پسته بيرون آمده باشد.

 - 14 - 3ناخندان به پسته اي گفته مي شود كه پوست سخت آن در جهت درز و برجستگي طولي به طور طبيعي و مكانيكي شكاف برنداشته باشد و يا طول شكاف ايجاد شده كمتر از  محيط خارجي پسته بوده بطوري كه شاخصي به ضخامت  0/4ميليمتر و عرض  6ميليمتر از آن عبور نكند.

 - 15 - 3خندان به پسته اي گفته مي شود كه ناخندان نباشد.

 - 16 - 3كم خندان: به پسته خنداني گفته مي شود كه فاصله دو لبه پوست سخت آن كمتر از دو ميليمتر باشد.

 - 17 - 3پوكي: به حالتي گفته مي شود كه مغز پسته كمتر از  25درصد وزن پسته را شامل گردد.

 - 18 - 3نارسي: به حالتي گفته مي شود كه رشد طبيعي مغز پسته در اثر عوامل مختلف كامل نشده و يا كوچك باقي مانده باشد. در اين حالت مغز پسته كمتر از  47درصد و بيشتر از  25درصد وزن پسته را شامل مي گردد.

 - 19 - 3آفت زنده: عبارت است از وجود هر گونه ارگانيسم زنده در هر يك از مراحل رشد نظير شش پايان، كنه ها، قارچها و باكتريها و غيره كه مغز پسته را خورده و يا روي آن نشو و نموكرده و باعث آلودگي و كاهش كمي و كيفي آن مي شود.

 - 20 - 3آفت زدگي: به آثار برخاسته از كار آفات كه با چشم غير مسلح بر روي مغز پسته ديدني باشد گفته مي شود. اين آثار به صورت حفره هاي محل تغذيه شش پايان، كنه ها، وجود تنيده ها و فضولات پوسته هاي تخم، لارو، شفيره، كپك زدگي، قارچ زدگي و مانند آن در مغز پسته ديدني است.

 - 21 - 3تندي: به طعم و مزه ناخوشايند ناشي از اكسيداسيون چربي در مغز پسته گفته مي شود.

 - 22 - 3طعم غير طبيعي: به بو و مزه غير طبيعي ناشي از نفوذ آلودگي هاي محيط و شيميائي (نظير نفت و نفتالين) در مغز پسته گفته مي شود.

 - 23 - 3طعم سوختگي: به طعم غير طبيعي كه ممكن است در اثر شرايط نامطلوب فرآيند شدن (درجه حرارت بالا و زمان طولاني) ايجاد گردد ، گفته مي شود.

 - 24 - 3رنگ پوست پسته:

 - 1 - 24 - 3رنگ پوست پسته خام عبارت است از رنگ طبيعي پوست سخت كه بر حسب رقم و نوع عمليات بعد از برداشت معمولا از شيري تا كرم تيره متغير است. در بعضي از ارقام خطوط دودي رنگي در انتهاي پوست بيروني پسته مشاهده مي گردد كه طبيعي مي باشد.

 - 2 - 24 - 3رنگ پوست پسته فرآيند شده: عبارت است از رنگ پوست سخت پسته كه بر حسب نوع فرآيند مي تواند متغير باشد.

 - 25 - 3بدرنگي: به حالتي گفته مي شود كه پوست سخت در  سطح كل و يا  سطح يك لبه رنگ طبيعي خود را نداشته باشد. (تغيير رنگ به زرد، خاكستري تا سياه رنگ صورت گرفته باشد.)

 - 26 - 3بد شكلي: به حالتي گفته مي شود كه پسته شكل عادي خود را نداشته باشد و يا در ناحيه غير شكاف طولي شكستگي پيدا كرده باشد.

 - 27 - 3گوي: اصطلاحأ به پسته اي گفته مي شود كه پوست اول آن جدا نگرديده و يا بيش از  سطح كل پوست سخت را در بر گرفته باشد.

 - 28 - 3رطوبت: به ميزان آب موجود در پسته گفته مي شود.

 - 29 - 3كد ويژه استاندارد پسته: مجموع حرف و رقم هايي است كه نشان دهنده خلاصه برآيند برخي از آزمايشهاي فيزيكي انجام شده است. (رجوع شود به پيوست)

 - 30 - 3مواد افزودني: ⁴ به موادي گفته مي شود كه استفاده از آن مجاز بوده و براي ايفاي نقش خاصي ماندن بهبود طعم، بالا بردن ارزش غذايي و يا بالا بردن مدت نگهداري عمدا به فرآورده اضافه مي گردد.

 - 31 - 3آفلاتوكسين: زهرابه اي است كه از سوي شماري از گونه هاي قارچ اسپرژيلوس ⁵ به وجود مي آيد.

 - 32 - 3مانده سموم: عبارت است از باقيمانده سمومي كه پس از عمليات مبارزه  شيميائي با آفات باغي و انباري در محصول پسته مانده باشد.

 - 4ويژگيها

پسته هاي خام و فرآيند شده بايد داراي ويژگيهاي زير باشد

يادآوري  :1بار بازرگاني مخلوط با ذكر عنوان مخلوط منعي براي صدور ندارد.

يادآوري  :2تا تهيه ليست افزودني هاي مجاز، استفاده از افزودنيهاي ديگر در صورت تأييد مؤسسه استاندارد بلامانع است.

يادآوري  :3حد مجاز بالا و پايين آفلاتوكسين براي صادرات بنا به درخواست كشور خريدار تعيين مي گردد.

 - 5طبقه بندي از ديد اندازه

پسته از ديد اندازه برابر جدول زير طبقه بندي مي گردد.

 - 6بسته بندي

 - 1 - 6بسته بندي پسته خام:

 - 1 - 1 - 6بار بازرگاني پسته خام مي تواند در گوني هايي از جنس كنفي و يا الياف مصنوعي مناسب و ضخيم ⁶ ، كارتن و يا بسته بندي ديگر كه استفاده آن در مواد خوراكي مجاز و داراي استحكام لازم نيز باشد، بسته بندي گردد.

 - 2 - 1 - 6چنانچه بسته بندي تحت خلاء و يا محتوي گازهاي بي اثر نباشد، بايد بسته بندي كالا در لفاف و پوشش قابل تهويه صورت گيرد.

 - 3 - 1 - 6مواد بسته بندي بايد نو، سالم، تميز، خشك و بدون بوي ناخوشايند باشد.

 - 4 - 1 - 6روش بسته بندي بايد بگونه اي باشد كه با در نظر گرفتن مشخصات مواد و لوازم بسته بندي حفاظت لازم عليه هر گونه ضايعات و آسيب ناشي از عمليات معمول ترابري را تامين نمايد .

 - 5 - 1 - 6وزن بسته بندي گوني نبايد از  50كيلوگرم و در كارتن از  20كيلوگرم بيشتر باشد

يادآوري: بسته بندي بزرگتر كه با وسايل مكانيكي مانند ليفتراك جابجا مي شود، محدوديتي از نظر وزن نخواهد داشت.

 - 2 - 6بسته بندي پسته فرآيند شده:

 - 1 - 2 - 6افزودن بر شرايط بسته بندي بند 1 - 6، بسته بندي پسته فرآيند شماره بايد داراي پوشش دروني براي جلوگيري از نفوذ آب و دمه (بخار) باشد.

 - 2 - 2 - 6پسته فرآيند شده در بسته بندهاي كوچك (زير  2كيلوگرم) از جنس سلوفان، نايلون، ورق آلومينيوم، قوطي فلزي و غيره مي تواند در داخل بسته بنديهاي ذكر شده در بند  1 - 1 - 6اين استاندارد قرار گرفته و در اين حالت الزامي به وجود پوشش دروني بند  1 - 2 - 6نمي باشد.

 - 7نشانه گذاري

نشانه هاي زير بايد با خط خوانا، و جوهر غير رسمي و پاك نشدني به زبان فارسي و اگر صادر مي شود به زبان انگليسي و يا زبان كشور خريدار نوشته شود.

 - 1 - 7نشانه گذاري پسته خام:

 - 1 - 1 - 7نام و رقم محصول

 - 2 - 1 - 7وزن خالص

 - 3 - 1 - 7نام و يا علامت تجارتي صادركننده

 - 4 - 1 - 7شماره سري

 - 5 - 1 - 7عبارت "محصول ايران"

 - 2 - 7نشانه گذاري پسته فرآيند شده:

 - 1 - 2 - 7نشانه گذاري پسته فرآيند شده با وزن بيش از  2كيلوگرم

1 -1 - 2 - 7 -نشانه هاي بند  1 - 7

2 -1 - 2 - 7 نوع فرآيند

 - 2 - 2 - 7نشانه گذاري پسته فرآيند شده با وزن تا  2كيلوگرم (بسته بندي كوچك)

 - 1 - 2 - 2 - 7نشانه هاي بند  1 - 7به استثناي بند 4 - 1 - 7

 - 2 - 2 - 2 - 7نوع فرآيند

 - 3 - 2 - 2 - 7تاريخ فرآيند شدن

 - 4 - 2 - 2 - 7تاريخ مصرف

 - 5 - 2 - 2 - 7تركيبات ..........

پيوست الف

گواهي ويژگيهاي پسته

هر درخواست كننده مي تواند براي هر بهر از محموله پسته يكنواخت خود، درخواست صدور برگ گواهي ويژگيهاي پسته را به دو زبان انگليسي و فارسي بنمايد. برگ گواهي ويژگيهاي پسته، طبق بند پ -  2اين استاندارد تكميل مي گردد.

 - 1در برگ گواهي ويژگيهاي پسته كد ويژه استاندارد پسته مندرج مي گردد. اين كد كه از نتايج برگ آزمون استخراج خواهد شد، داراي دو عدد در طرفين يك حرف لاتين ⁷ مي باشد. عدد سمت چپ مربوط به اندازه پسته (شماره طبقه)، حرف لاتين تعيين كننده رقم پسته و عدد سه رقمي سمت راست مربوط به خلاصه برآيند آزمون فيزيكي ويژگيها مي باشد.

 - 1 - 1عدد سه رقمي راست از تركيب اعداد 1،  2و  3تشكيل و به شرح زير تعيين مي گردد.

 - 1 - 1 - 1اولين رقم سمت چپ از جدول  1انتخاب مي گردد⁸.

 - 2 - 1 - 1دومين رقم از جدول  2انتخاب مي گردد.

 - 1 - 3 - 1سومين رقم (اولين رقم سمت راست) از جدول  3انتخاب مي گردد.

مثال براي تعيين كد ويژه استاندارد پسته:

نمونه اي مورد آزمايش قرار گرفته و نتايج زير حال گرديده است. كد ويژه مربوط به اين نمونه به شرح زير تعيين مي گردد.

پسته به اندازه  89دانه در صد گرم متعلق به طبقه  90است.

نوع پسته كشيده و با حرف  Lمشخص مي گردد.

عدد سه رقمي سمت راست كه با استفاده از جداول  1و  2و  3انتخاب مي گردد.

به ترتيب رقم اول سمت چپ « 2 »رقم مياني «3»و سومين رقم (اولين رقم سمت راست)  «3»خواهد بود.

كد ويژه اين بهر عبارت است از : 90L233

 - 2مشخصات هر بهر از بار بازرگاني پسته در فرم گواهي ويژگيها درجه و قابل ارائه به متقاضي مي باشد

قابل توجه دارنده گواهي ويژگيهاي پسته

 - 1گواهي ويژگيهاي پسته بر اساس مشخصات هر بهر بعد از نمونه برداري و آزمايش تكميل مي گردد.

 - 2كد ويژه استاندارد پسته كه خلاصه برآيند آزمون فيزيكي هر بهر مي باشد شامل يك حرف لاتين  Lو  Rدر بين دو عدد مي باشد. حرف  Rتعيين كننده رقم گرد و حرف  Lتعيين كننده رقم كشيده پسته است.

- عدد سمت چپ مربوط به اندازه (شماره طبقه) مي باشد كه از جدول الف تعيين مي گردد.

عدد سه رقمي سمت راست كه از تركيب اعداد  1و  2و  3تشكيل مي شود به ترتيب از جداول  1و  2و  3بدست مي آيد. به طوري كه رقم اول از جدول 1، رقم دوم از جدول  2و رقم سوم از جدول  3استخراج مي گردد.

 

 

 

1-Lot

 

2-Shipment

 

-3در اصطلاح عرف بازار اين كميت به انس نشان داده مي شود و آن شمار پسته در يك انس ( 28/35گرم) مي باشد. (Size )

 

-4ليست مواد افزودني هاي مجاز بعدا اعلام و به استاندارد اضافه خواهد شد

 

5-Asperjillus

 

-6منظور از كلمه ضخيم براي گوني كنفي دارا بودن وزن مخصوص كمينه  650گرم و براي كيسه با الياف مصنوعي 120گرم در هر متر مربع باشد.

 

-7حروف لاتين  Rاول كلمه  Roundبه معني گرد و حرف اول كلمه  Longبه معني كشيده و منظور دو رقم گرد و كشيده پسته مي باشد.

-8در انتخاب درجه در هر يك از جداول، بالاترين رقم ملاك عمل خواهد بود.