طنز/ پسته می‌خندد به حال اسکناس.

طنز/ پسته می‌خندد به حال اسکناس...بر کلاه پول، دیگر پشم نیست  
طنز - اسماعیل امینی در تهران امروز نوشت:





خدمت خوانندگان محترم

دوست دارم حرف هایی را بگم

این بگم از آن بگم ها نیست ها!

حرف های نرم و معمولی ست ها!

با خودت یک لحظه فکر بد نکن

خط قرمز را برادر رد نکن

این از آن بلبل زبانی ها که نیست

پخش تصویر از نهانی ها که نیست

یار وقتی مهربانی می‌کند

آدمی بلبل زبانی می‌کند

بلبل آزاد است چون پر می زند

به همه پرونده ها سر می زند

آدم اما پایبند خانه است

اختیارش در حد یارانه است

ای قلم، ای بلبل گویای راز

پای خود را تا گلیمت کن دراز

این گلیم کوچک یارانه هاست

این گلیم اصلا نه افزون شد نه کاست

ای قلم، بلبل زبان سر به زیر

بی صدا ، یارانۀ خود را بگیر

سهمت از این پول ها یک دسته است

که بهای نیم کیلو پسته است

ساعتی نزد تو مهمان است پول

پسته خندان است و گریان است پول

پیش چشم مردمان آس و پاس

پسته می‌خندد به حال اسکناس

اسکناس آن یکه تاز سالیان

دلبری می کرد از پیر و جوان

بود افسار بشر در دست پول

دلبران ماه پیکر مست پول

ای بسا دلبر که با مرد قناس

همسری می‌کرد بهر اسکناس

ای بسا شاعر که شعرش را فروخت

ذوق او اما به شوق پول سوخت

گاه چون خورشید ساطع بود پول

گاه چون برهان قاطع بود پول

گاه دعوی خدایی کرد پول

بر سر انسان بلا آورد پول

مردها دل ریش و زن ها خون جگر

پول می‌خندید بر ریش بشر

سال ها این بود تقدیر و شگفت

اسکناس از ما سواری می‌گرفت

ناگهان دستی برآمد از نهان

پول را زد مشت محکم بر دهان

بر کلاه پول، دیگر پشم نیست

جیفۀ دنیا که نور چشم نیست

6060

میوه و خشکبار ایرانی با چه قیمتی صادر می شود؟

نی با چه قیمتی صادر می شود؟  
بازرگانی - حواشی بحث ممنوعیت صادرات پسته و لغو آن، مقایسه قیمت میوه و خشکبار صادرات ایران را با اهمیت کرده است.

علی پاکزاد: نگاهی به ارقام ثبت شده در گمرک ایران می تواند تصویری از ارزش کالاهای صادراتی ایران در بازارهای جهانی ارایه دهد، هرچند برخی از فعالین اقتصادی این ارقام را مستند نمی دانند و معتقدند برخی بد اظهاری ها و عدم نظارت بر ارایه قیمت درست، این آمار را قابل استناد نمی دانند.
اما به هر شکل تنها مرجع رسمی قابل دسترس و پردازش از ارزش کالاهای صادراتی ایرانی که به 108 کشور جهان صادر می شوند، همین گزارش ها هستند. بر اساس آخرین گزارش منتشره از سوی گمرک در مورد تراز تجاری ایران طی ده ماهه منتهی به دیماه سال جاری 31 قلم اصلی از صادرات میوه و خشکبار کشور ارزش بالغ بر 1.92 میلیارد دلار داشته و از نظر حجمی به رقمی معادل 1.1 میلیون تن بوده است.
بالاترین سهم ارزشی در صادرات صورت گرفته مربوط به پسته بوده که رقمی معادل 969 میلیون دلار را شامل می شود، البته از نظر حجم بالاترین سهم به هندوانه صادراتی ایران باز می گردد که طی دوره مورد بررسی معادل 335 هزار تن از کشور صادر شده اند و درآمدی معادل 85 میلیون دلار را عاید کشور کرده است.
اما نکته قابل توجه دیگر در فهرست این محصولات قیمت صادراتی آنها بر مبنای ارزش دلار آزاد است، نگاهی به نوسان نرخ ارز طی ده ماهه نخست سال جاری نشان می دهد که متوسط قیمت هر دلار در بازار آزاد در این دوره معادل 2400 تومان بوده است، بر همین مبنا، قیمت هر کلیو پسته و بادام صادراتی به طور متوسط در بازارهای صادراتی معادل 21 هزار تومان، گردو 13 هزار تومان و فندق 7500 تومان بوده است.(البته در مورد فندق قیمت چندان تعیین کننده نیست چرا که کل فندق صادر شده از کشور طی دوره مورد بررسی معادل 95 تن بوده)
سیب و کشمش نیز از جمله صادرات عمده کشور در جمع میوه و خشکبار محسوب می شوند، ارزش ثبت شده برای هر کیلو کشمش صادراتی 6100 تومان و هرکیلو سیب تازه ایرانی معادل 2000 تومان بوده است که البته این قیمتها را تازه ترین قیمت های ارایه شده از سوی سازمان میوه و تره بار همخوانی دارد و نشان می دهد قیمت این محصولات برای بازارهای صادراتی با قیمت آنها در بازار داخلی تقربیا برابر بوده، البته با توجه به تنوع کیفی نمی توان در این مورد نظر قطعی داد زیرا معمولا محصولی که برای بازارهای صادراتی انتخاب می شود باید توان رقابت در بازارهای خارجی را داشته باشند.
خرما نیز از دیگر کالاهای صادراتی ایران است که در دوره مورد نظر با حجمی معادل 92 هزار تن و ارزش معادل 123 میلیون دلار از نظر ارزش 6.4 درصد از صادرات میوه و خشکبار را در بین 31 قلم عمده صادراتی این محصولات به خود اختصاص داده، نگاهی به سهم انواع خرمای صادراتی ایران نشان می دهد خرمای مضافتی با حدود28 هزار تن بیشترین سهم صادراتی را داشته است که هر کیلوی آن قیمتی معادل 50 سنت داشته که معادل 1190 تومان در گمرک ارزش گذاری شده اند؛ البته در حال حاضر براساس قیمت گذاری سازمان میوه و تره بار همین نوع خرما به صورت بسته بندی شده هر کلیو 3500 تا 3900 تومان به دست مصرف کننده می رسد.
نگاهی به متوسط قیمت صادراتی برخی از اقلام خشکبار و میوه طی ده ماهه نخست سال 91
نوع میوه حجم (تن) ارزش قیمت هر کیلو (دلار) نرخ برابری دلار به تومان قیمت صادراتی براساس متوسط نرخ ارز آزاد (تومان) سهم در ارزش کل صادرات
میلیون تومان دلار
بادام 2,292 31,647 20,693,920 9.0 1529 21665 %1.1
فندق 96 390 298,733 3.1 1304 7491 %0.0
گردو 1,704 12,104 9,078,470 5.3 1333 12784 %0.5
پسته 110,008 1,475,893 969,417,892 8.8 1522 21149 %50.5
موز 3,193 2,447 1,612,262 0.5 1518 1212 %0.1
خرما 92,825 189,901 123,807,464 1.3 1534 3201 %6.4
انجیر,تازه یاخشک کرده 9,023 57,110 34,429,253 3.8 1659 9158 %1.8
پرتقال, تازه یاخشک کرده 4,822 7,019 3,419,201 0.7 2053 1702 %0.2
نارنگی 36,536 55,779 29,044,846 0.8 1920 1908 %1.5
گریپ فروت 56 103 41,862 0.7 2458 1792 %0.0
لیمو ولیموترش،تازه یاخشک کرده 2,224 4,025 2,058,076 0.9 1956 2221 %0.1
انگور تازه 13,696 27,708 19,482,627 1.4 1422 3414 %1.0
کشمش 98,990 403,359 253,342,171 2.6 1592 6142 %13.2
هندوانه, تازه 335,408 104,757 85,260,302 0.3 1229 610 %4.4
خربزه، تازه 54,887 42,559 33,195,978 0.6 1282 1452 %1.7
سیب, تازه 239,351 370,952 199,451,438 0.8 1860 2000 %10.4
گلابی، تازه 414 621 462,422 1.1 1343 2682 %0.0
به، تازه 16 23 18,646 1.2 1248 2805 %0.0
زردآلو,تازه 6,148 11,762 9,593,582 1.6 1226 3745 %0.5
آلبالوترش، تازه 79 193 157,072 2.0 1226 4788 %0.0
آلبالوغیرترش تازه 2,985 9,371 7,643,642 2.6 1226 6145 %0.4
هلو, شلیل، شفتالو, تازه 9,065 14,579 11,891,737 1.3 1226 3148 %0.6
آلو وگوجه , تازه 22,710 38,659 31,531,116 1.4 1226 3332 %1.6
توت فرنگی ,تازه 5 21 17,275 3.6 1226 8623 %0.0
کیوی,تازه 46,235 61,561 39,235,718 0.8 1569 2037 %2.0
انار تازه 11,557 33,785 18,015,975 1.6 1875 3741 %0.9
زرشک تازه 242 2,712 1,703,326 7.0 1592 16899 %0.1
عناب تازه 54 614 430,375 7.9 1426 19013 %0.0
زردآلو,خشک کرده 1,043 3,841 2,705,630 2.6 1420 6224 %0.1
آلو,خشک کرده 3,801 15,982 9,201,436 2.4 1737 5810 %0.5
سیب, خشک کرده 981 3,813 2,585,815 2.6 1475 6329 %0.1
جمع: 1,110,445 2,983,289 1,919,828,259 - - - %100.0
منبع: گمرک ایران *متوسط نرخ آزاد دلار طی 10 ماهه نخست سال جاری معادل 2400 تومان بوده است



/31222

مبارزه شيميايي با آفات مهم پسته در مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول

مبارزه شيميايي با آفات مهم پسته در مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول

با وجود اثرات سوء زيست محيطي سموم شیمیایی، ايجاد پديد مقاومت در حشرات و بيماريها، بر هم زدن تعادل اکولوژيکي و طبيعي، از بين بردن دشمنان طبيعي آفات و حشرات مفيد و باقيمانده سموم شیمیایی (Residue) در محصولات کشاورزي متاسفانه هنوز مبارزه شيميائي و استفاده از آفتکش ها متداولترين روشي است که بر عليه آفات محصولات زراعي و باغي بکار می رود.

آفت كش ها علیرغم دارابودن محاسنی چون تاثير سريع و عملی بر روي آفات، تنوع روشهای کاربرد و راههای تأثیر و ارزانتربودن نسبت به دیگر روشهای کنترل،به دلیل داشتن معایبی چون ايجاد مقاومت در حشرات ؛افزایش طغيان آفات درجه دوم؛از بین بردن حشرات و كنه هاي مفيد و دشمنان طبيعي آفات، و از همه مهمتر به دلیل خطرات باقيمانده سموم در محصول مصرفي و محيط زيست و بروز مسموميت های حاد و مزمن در انسان لازم است با دقت بیشتری در مورد استفاده قرار گرفته و با رعایت برخی نکات،ازتأثیرات منفی آنها کاست . در سالهای اخیر و با توجه به حساسیت کشورهای خریدار نسبت به میزان باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی،توجه به ملاحظات ایمنی و سلامتی در کاربرد سموم در پسته اهمیت بیشتری یافته است . یکی از مهمترین معیارهای مهم اطمینان از کاهش خطرات سموم شیمیایی توجه به دوره کارنس سموم است .دوره کارنس يا( دوره احتياط)به حداقل فاصله زماني بين آخرين سمپاشي تا برداشت محصول گفته می شود  که بر حسب نوع آفتکش و محصول متفاوت مي باشد.دوره کارنس يکي از نکات مهم مي باشد که در مبارزه شيميايي در مرحله رسيدن و برداشت محصول براي جلوگيري از بروز مسمويت هاي حاد و مزمن بايد بطور جدي مد نظر قرار داده شود.

مهمترين آفات پسته در مرحله رسيدن محصول و برداشت ميوه پسته در اكثر مناطق پسته كاري كشور عبارتند از پسيل معمولي پسته (شيره خشك)، سن هاي سبز پسته، پروانه ميوه خوار پسته ، پروانه پوستخوار پسته (كراش) و زنبور هاي مغز خوار سياه و طلايي پسته که در مرحله رسيدن ميوه پسته ( در حدود اواسط شهريور) با جمعيت بيشتری نسبت به ابتداي فصل در باغها مشاهده مي شوند. در بين آفات ذكر شده پسيل معمولي و سن هاي سبز  از گروه آفات درجه يک پسته محسوب شده و تقريبا در کليه مناطق پسته کاري کشور وجود دارند. زنبور هاي مغز خوار سياه و طلايي پسته نيز در بعضي از استان هاي پسته خيز كشور نظير استان مركزي (ساوه) و استان سمنان (دامغان) و قزوين، اصفهان و قم از آفات مهم محسوب مي گردند.در ادامه به نکات ضروری در مبارزه با این آفات در آستانه فصل برداشت،اشاره می شود .

پسيل معمولي پسته (شيره خشك):

پسيل معمولي پسته مهمترين آفتي است كه در مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول در اكثر باغ هاي پسته كشور فعاليت مي نمايد .جمعيت پسيل در پاييز بدليل بوجود آمدن شرايط مناسب براي توليد مثل ،بسيار طغياني مي باشد. اين حشره تا زمان ريزش برگها در پاييز بر روي درختان پسته حضور دارد. وجود جمعيت بالای حشره همزمان با شروع مغز بستن پسته و يا پس از آن، موجب اختلال در روند پر شدن مغز و در صورت عدم مبارزه بموقع و مناسب، باعث ريزش برگها و جوانه هاي ميوه دهنده سال بعد نيز مي شود. به همين دليل باغداران پسته حساسيت زيادي نسبت به اين آفت دارند و بطور مداوم با بكارگيري انواع آفت كش ها سعي در كنترل آن مي نمايند.

در مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول، در مبارزه شيميايي با پسيل پسته باید به نكات زير توجه نمود :

-مبارزه شيميايي با پسيل پسته در مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول بايد با رعايت کامل دوره کارنس سموم
( حداقل 15 تا 20 روز قبل از چيدن ميوه ها) و تا حد امکان با استفاده از سموم کم خطر و کم دوام انجام گردد.

- سمپاشي ها براي مبارزه و کنترل پسيل از ابتداي فصل با استفاده از سموم مجاز و توصیه شده انجام گردد و از مصرف سموم نامتعارف و دارای طیف وسیع حشره کشی و یا دوز مصرفی بالاتر از حد مجاز توصیه شده اکیدا خوداری گردد.

- سمپاشی ها با توجه به آستانه زيان اقتصادي آفت (در جمعيت هاي كم سمپاشي انجام نشود) و بر روی مراحل حساس زندگی آفت (پوره های سنین پایین حشره) انجام گردیده و فاصله زمانی سمپاشی ها طوري تنظيم گردد که 2 تا 3 هفته باقیمانده به برداشت محصول نياز به مبارزه شيميايي وجود نداشته باشد.

- بعد از چيدن ميوه ها و برداشت محصول در صورت وجود آفت پسيل، مبارزه شيميايي با يکي از سموم توصيه شده جهت کاهش جمعيت زمستان گذاران آفت، انجام گردد.

- جمع آوری و زیر خاک کردن بقایای گیاهی در پاییز و زمستان موجب کاهش جمعیت حشرات کامل فرم زمستانگذران شده و موجب کاهش جمعیت آفت در بهار سال بعد خواهد گردید.

   خسارت شپشك ها به درختان پسته در اثر مكيدن شيره گياهي و ضعف حاصل از آن ايجاد مي شود. تغذيه آفت ميتواند باعث افزايش پوكي، افزايش اونس، كاهش وزن مغز، افزايش درصد دانه هاي نيم مغز، كاهش درصد خنداني، كاهش ميزان خنداني و كاهش رشد رويشي سر شاخه ها و برگها گردد. در مرحله برداشت محصول با توجه به تجمع پوره هاي حاصل از نسل دوم شپشك واوي در روي ميوه ها و سرشاخه های درختان پسته، جمعيت آنها بيشتر در معرض ديد باغداران قرار مي گيرد. در اين مرحله با توجه به وجود سه لايه سپر بر روي بدن آنها و عدم امکان استفاده از روغن هاي معدني نظير ولک و غيره با مقدار بالا بدليل بروز گياهسوزي، امکان نفوذ سم به زير سپر مادري بسيار کم مي باشد، لذا امکان مبارزه شيميايي در اين مرحله وجود ندارد.

- پروانة ميوه خوار پسته

پروانة ميوه خوار پسته از آفات مهم درختان پسته به ويژه در مناطقي است که درختان مسن وجود دارد. لاروهاي نسل دوم آفت در اواسط تابستان ظاهر شده و با تغذيه از سطح زيرين پوست ميوه در سنين اولية لاروي، و با تغذيه از لپه ها (مغز) در سنين آخر لاروي، علاوه بر ایجاد خسارت مستقيم (تغذيه از مغز) باعث خسارت غير مستقيم ( باز کردن راه نفوذ عوامل توليد کنندة زهرابه افلاتوکسين ) نيز مي شوند .

- سن هاي سبز پسته: (سن سبز پسته با لكه سفيد در انتهاي سپرچه و سن یکدست سبز پسته)

اين حشرات ابتدا بر روي علف هاي هرز اسپند، اسپند سگ و زاروقو مستقر شده و از اين گياهان تغذيه مي نمايند. حشرات کامل سپس بر روي درختان پسته منتقل شده و از ميوه هاي پسته تغذيه مي نمايند. اين حشرات از اواخر شهريور ماه همزمان با رسيدن كامل ميوه پسته و برداشت محصول بتدريج به سمت مناطق زمستان گذران مهاجرت مي نمايند.

مبارزه شيميايي با نسل دوم اين آفت كه مصادف با مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول مي باشد بدليل وجود لاروها در داخل ميوه پسته و يا حدفاصل پوست استخواني و پوست نرم روئي پسته موثر نبوده و توصيه نمي گردد.

-پروانه پوستخوار ميوه پسته (كراش)

پروانه پوستخوار ميوه پسته(کراش) در چند سال اخير در باغهاي پسته استان كرمان طغيان نموده است. اين حشره در استانهاي كرمان، فارس، خراسان، اصفهان، يزد و سيستان و بلوچستان انتشار داشته و ميزبان آن اختصاصأ پسته مي باشد.

اين حشره داراي 3 تا 4 نسل در سال مي باشد. لاروهاي نسل دوم به بعد آفت، به طور عمده از پوست سبز روئي ميوه پسته تغذيه نموده و در نتيجه ميوه ها ،بدون پوست شده و مغز آنها كامل نمي گردد. اين ميوه ها در نهايت خشكيده و ريزش مي نمایند .لارو هاي سنين مختلف در محل تغذيه، تارهاي نازك ابريشمي تنيده و سبب چسبانيدن ميوه ها به همديگر مي شوند. اين تارها لاروهاي حشره را در برابر عوامل خارجي مصون داشته و از رسيدن سموم به لاروها نيز مي تواند جلوگيري نمايند. تغذيه لاروها تا رسيدن میوه و برداشت محصول ادامه دارد. زمستان گذراني در لابلاي برگهاي ريخته شده در پاي درختان و يا در زير كلوخه ها می باشد .

مبارزه شيميايي با اين آفت در مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول نيز در صورت نياز، بايد با رعايت كامل دوره احتیاط سموم شيميايي و حداقل 2 تا 3 هفته قبل از چيدن محصول انجام گردد.

- زنبور سياه مغز خوار پسته و زنبور طلايي مغز خوار پسته

تخم ريزي این آفات در داخل ميوه پسته انجام گرديده و لاروها ابتدا پوسته بذر را سوراخ كرده و از لپه‌ها تغذيه مي نمايند. در اثر تغذيه لاروها ، در داخل ميوه بغير از فضولات لاروي چيزي از مغز باقي نمي ماند. زمستانگذراني هر دو گونه ، در داخل ميوه هاي باقيمانده در بالاي درختان و يا ريخته شده در زير درختان انجام مي گردد.

براي مبارزه و کنترل آفت كه همزمان با برداشت محصول مي باشد رعايت نکات زير اهميت زيادي دارد:

-  برداشت كامل محصول از روي درختان پسته.

-  جمع آوري و سوزاندن ميوه هاي آلوده باقيمانده در بالاي درخت و يا ريخته شده در زير درخت.

-  ميوه هاي پوك حاصل از فرآوري نزديك باغها نگهداري نشوند.

-   ميوه هاي آلوده به مناطق غير آلوده براي فرآوري و انبارداري حمل نشود.

- شب پره خرنوب

شب پره خرنوب يكي ديگر از آفاتي است كه در مرحله رسيدن ميوه و برداشت محصول در بعضي از باغهاي پسته مشاهده مي شود. لاروهاي آفت زمستان را در داخل دانه هاي پسته و يا روي ميزبانهاي واسط سپري نموده و در اواخر فروردين روي ميزبان هاي واسط نظير انار فعاليت مي نمايند. حشرات كامل از اواخر تير به سمت باغهاي پسته مهاجرت كرده و در محل شكاف موجود در روي ميوه هاي زودخندان پسته تخمگذاري مي كنند. جمعيت آفت و ميزان خسارت آن در ماههاي شهريور و مهر يعني همزمان با رسيدن ميوه و ايجاد تركيدگي بر روي پوست آن افزايش مي يابد. در باغهايي كه محصول به موقع برداشت نشود جمعيت آفت در اوايل آبان به حداكثر مي رسد. لاروهاي آفت فقط از مغز پسته تغذيه مي كنند. همچنين لاروهاي آفت قادر به تغذيه از مغز ميوه خشك پسته پس از برداشت نيز بوده و با برداشت محصول پسته وارد انبار شده و در داخل انبار به خسارت خود بر روي ميوه هاي پسته ادامه مي دهند.

ساير اقدامات لازم در رابطه مبارزه با آفات در مرحله برداشت محصول

- هرس و خارج نمودن شاخه هاي خشك شده از باغ و سوزاندن آنها به منظور مبارزه با مراحل زمستان گذران آفات (مخصوصاً سوسك سر شاخه خوار پسته).

-  مبارزه با جوندگان مخصوصاً موشها (يكي از عوامل ضعف درختان، از بين رفتن ريشه ها توسط اين حشرات موذي مي باشد).

علاوه بر آفات ، در مبارزه با علفهای هرز نیز باید به دو نکته مهم به شرح زیر توجه نمود :

-  در مرحله رسيدن میوه و نزديک شدن زمان برداشت پسته وجود علف هاي هرز با ارتفاع بلند و تراکم زياد باعث ايجاد مزاحمت براي چيدن میوه های پسته و برداشت کامل محصول مي گردد. در اين زمان بدليل خشبی شدن علف های هرز تاثير علفکش ها بسیار کاهش می یابد ضمن آنکه ارتفاع برخی از آنها نظير اسفناج باغي، علف خرس يا کاتوس و حتي شيرين بيان در مواردي تا نزديک انتهاي تاج درختان نيز مي رسند و امکان پاشیده شدن سموم علفکش بر روی شاخ و برگ درختان پسته نیز وجود دارد. در این مرحله تنها روش ممکن، کندن علف هاي هرز با ادوات مختلف کشاورزي مي باشد.

- با توجه به حضور تعدادي از آفات مهم و خسارت زا نظير سن هاي سبز پسته در روي علف هاي هرز، لازم است فاصله زدن علف هاي هرز تا برداشت محصول بسيار کوتاه باشد و يا به محض زدن علف هاي هرز برداشت محصول نيز انجام گردد تا از جابجا شدن سن ها و انتقال آنها بر روي خوشه هاي پسته و ايجاد خسارت به ميوه هاي پسته که در اين مرحله بشکل ايجاد لکه هاي نکروزه قهوه اي رنگ همراه با انتقال قارچ نماتوسپورا (عامل بيماري ماسوي پسته) بروز مي نمايد، جلوگيري گردد.چ

حمید هاشمی راد - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات پسته کشور

مقاله آفلاتوكسين پسته

آفلاتوكسين پسته بسم الله الرحمن الرحیم پژوهشگر: سجاد عابدی موضوع تحقیق: توصيه هاي فني براي كاهش ميزان آفلاتوكسين در مراحل و توصيه هاي فني براي كاهش ميزان آفلاتوكسين در مراحل مختلف توليد، آفلاتوكسين و امنيت غذايي پسته مقدمه: اطلاعات نسبتاًگسترده‌اي درباره خطرناك بودن، مقادير مجاز آفلاتوكسين‌ها در غذاي انسان و دام وجوددارد. تشخيص و تعيين آلودگي‌هاي آفلاتوكسيني، در تجارت جهاني غذا و نيز در موادغذايي بوسيله كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه داراي اهميت است. نگراني از وجودآفلاتوكسين در مواد غذايي انسان و دام و خطراتي كه براي ‌‌آنان خواهد داشت و علاوهبر اين اثراتي كه بر تجارت جهاني غذا دارد، باعث بوجود آمدن همايش‌هاي منطقه‌اي وفرامنطقه‌اي شده است. آفلاتوكسين دراوايل بهار 1960 هنگامي كه بيش از صد هزار بوقلمون بر اثر تغذيه مواد غذايي كپك زدهتلف شدند، مورد توجه قرار گرفتند. عمده‌ترين قارچ‌هاي كه باعث توليد آفلاتوكسينمي‌شوند به دوگونه‌آسپرژيلوس‌فلاووسflavus)‌‌(Aspergillus ‌‌‌آسپرژيلوسپارازيتيكوس(A.parasiticus) تعلق دارند. و فقط بعضي سويه‌هاي اين دو گونه قادر بهتوليد زهــــرابه هستند و لذا صرف تعلق به گونه‌هاي فلاووس و پارازيتيكوس نمي‌توانددليل توليد آ‌فلاتوكسين باشد. اين قارچ‌ها تحت شرايط رطوبت و حرارت مساعد قادرخواهند بود كه بر روي مواد غذايي ويژه‌اي رشد نموده و به دنبال رشد خود آ‌فلاتوكسينتوليد كنند. بنابراين آفلاتوكسين يك متابوليك ثانويه قارچ‌هاي مذكور مي‌باشد. بهدليل اينكه توليد اين گروه از سموم قارچي ابتدا در گونه ‌آسپرژيلوس فلاووس يافت شدهاست، بنام آ‌فلاتوكسين مشهور شدند. بطوريكه̎ ̎A از Aspergillus و ̎ Fla ̎ از flavusگرفته شده و Toxin نيز به معني ســــــم مي‌باشد. خواص شيميايي و بيماري‌زاييآفلاتو‌كسين‌ها: تا كنون 18آفلاتوكسين شناخته شده كه تعدادي از آنهان مستقيماً بوسيله قارچ‌ها توليد نشده بلكهاز سوخت و ساز (metabolism) گروه‌هاي ديگر حاصل مي‌شوند. مثلا آفلاتوكسين‌هايگروههاي M مشتقات هيدروكسيلي گروه B بوده و در شير دام‌هاي كه از خوراك آلوده بهزهرابه آفلاتوكسين گروه B تغذيه مي‌‌كنند وجود دارد. با اينكه ساختمانآفلاتوكسين‌ها تفاوت چنداني با يكديگر نداشته و نقاط ذوب و جوش نزديك به يكديگردارند، ولي در عين‌حال از نظر قــــدرت سميت، تفاوت عمده‌اي با يكديگر دارند، بطوريكه آفلاتوكسين B1 بيشترين قدرت سرطان‌زايي را دارد( آفلاتوكسين‌ها ازعمده‌ترين مواد جهش‌زا شناخته شده‌اند. براساس شواهد آزمايشگاهي كه بر روي حيواناتآزمايشگاهي بعمل آمده، اين سموم قادرند باعث سرطان كبد در اكثر اين حيوانات شوند. براساس مطالعات انجام شده، رابطه‌‌اي بين سرطان و مصرف آفلاتوكسين B1 وجود دارد ومصرف مداوم غذاهاي آلوده به مقاديركم آفلاتوكسينB1، شانس ابتلا به سـرطان‌كبد راافزايش‌ مي دهد(سامراجيوا،1990). آفلاتوكسين‌هاداراي خاصيت، فلورانس بوده و در صوتي كه در معرض پرتو ماورابنفش قرار گيرند، قادرندكه از خود نور منعكس كنند. به همين دليل آناني كه تحت پرتو ماورابنفش از خود نورآبي منتشر مي‌كنند به عنوان گروه B (Blue) و آناني كه نور سبز از خود منتشر مي‌كنندبه عنوان گروه G (Green) نام شده‌اند. علاوه بر اين، هركدام از اين گروه‌ها از نظرشيميايي داراي دو جز هستند بطوريكه گروه B را به دو جز B1 و B2 و گروه G را به دوجز G1 و G2 تقسيم كرده‌اند. آفلاتوكسين‌ها درحلال‌هاي چون متانل، اتانل، استونيتريل، آب و كلروفرم بخوبي حل مي‌شوند و بهترينحلال آنها كلروفرم مي‌باشد. اين تركيبات در هگزان ، ي اتيل‌اتر، پترول‌اتر نامحلولهستند. عوامل موثر درتوليدآفلاتوكسين تاكنون آلودگي بهآفلاتوكسين در مواد غذايي مختلفي گزارش شده است. ولي عمدتاً اين آلودگي ها در بادامزميني ، انجير، خرما، درختان ميوه خشكبار (گردو ، بادام، پكان، يا گردوي دمريكايي)،پسته و دانه برزيلي )، غلات (ذرت، برنج ، گندم، چاودار)، فرآورده هاي أنها و ادويهجات وجود دارد. » مواد غذاييمختلف از نطظر توليد آفلاتوكسين و رشد و نمو قارچ هاي توكسين زا داراي اثرات مختلفيهستند بطوريكه مي توان اثرات ماده غذايي را بر روي رشد و نمو قارچ و توليد توكسينبه صئورت زير خلاصه كرد. 1. نسبت توليد زهرابهبهB به G ثابت نبوده بلكه وابسته به نوع قارچ و ماده غذاييمي‌باشد. 2. رشد و نمو انبوهقارچ دليل بر توليد سم بوسيله قارچ نبوده بطوريكه توده كم قارچ هم‌امكان دارد مقدارزيادي سم توليد كند. مثلا گوشت و فراورده‌هاي گوشتي، شيرخشك ، و تخم مرغ محيط مناسبيا نسبتاً مناسب براي رشد و نمو قارچ‌ها هستند اما توليد زهرابه در روي آنها بهصورت معتدل انجام مي‌پذيرد. 3. مواد غذايي بسياريوجود دارند كه قارچ بر روي آنها به خوبي رشد و نمو مي‌‌كند اما توليد زهرابهنمي‌كند مثلاً چاي، قهوه، كاكائو، ژلاتين و رازيانه از اين گروههستند. 4. قارچ‌هاي كهقادرند هر دو نوع سم را توليد كنند در روي بعضي از مواد غذايي فقط يك نوع سم مثلاً G توليد مي‌كنند.پودر فلفل،آرد سيب زميني از اين گروه هستند . 5. قارچ‌هايزهرابه‌زا بر روي فرآورده‌هاي دامي مقدار زهرابه كمتري توليد مي‌كنند در‌حالي‌كه برروي فرآورده‌هاي‌گياهي مثل غلات و حبوبات به ميزان قابل توجه‌اي زهرابه توليدمي‌‌كنند« ( اسكلتن (1996) باتجزيه جداگانه پوست و مغز بسيار آلوده پسته به آفلاتوكسين، گزارش مي‌دهد كه پوستاستخواني كمتر از يك درصد آفلاتوكسين يافت شده در مغز را دارا مي‌باشد.آلودگيمحصولات به قارچ‌هاي توكسين زا و دنبال آن توليد آفلاتوكسين، درطيف زماني گسترده‌ايصورت مي‌گيرد كه مي‌تواند در مزرعه و مراحل بعد از برداشت اتفاق بيفتد، بطوريكهميزان و نسبت اين آلودگي‌ها به درجه حرارت رطوبت محيط، خاك و وضعيت انبارداري كاملابستگي دارد. در صورتي‌كه پوسترويي (Hull) ميوه‌هاي خشكبار (گردو بادام ، پسته)به هر دليلي خسارات ببيند ،قارچ‌ها قادر خواهند بود در معرض بافت‌هاي داخلي قرار بگيرند. در اين صورت سطحرطوبتي اين محيط معمولاً به اندازه كافي بالا بوده و شرايط براي رشد قارچ‌آسپرژيلوس فلاووس فراهم مي‌باشد. توليد آفلاتوكسين در مناطق داراي ‌‌آب و هواي گرمو مرطوبت بيشتر مي‌باشد. بااينكه مقدار رطوبت لازم براي رشد قارچ، تا اندازه بسيارزيادي به نوع ماده غذايي بستگي دارد ولي حداقل رطوبت لازم براي رشد و نمو قارچ‌هابين 15-7 درصد تخمين مي‌زنند. درعين‌حال مشخص شده سويه‌هاي جدا شده از مناطق گرم،براي رشد و نمو نياز به رطوبت كمتري نسبت به سويه‌هاي جداشده از مناطق معتدل دارند. آزمايش‌ها نشان داده‌اند كه رشد و نمو قارچ آسپرژيلوس فلاووس در رطوبت 5/13 درصدشروع و توليد زهرابه در رطوبت 5/17 درصد آغاز مي‌گردد. درجه حرارت لازمجهت رشد و نمو قارچ‌ها از گونه‌اي به گونه ديگر و حتي از سويه‌اي به سويه ديگرتغيير مي‌كند و برحسب گزارش فرانك حداقل و حداكثر درجه حرارت لازم جهت رشدو نموقارچ به حداقل و حداكثر درجه حرارت لازم جهت توليد زهرابه يكسالنمي‌باشد) آلودگي بهآفلاتوكسين معمولاً به عنوان يك مشكل نواحي گرمسيري و نيمه گرمسيري درآفريقا،آسيا،آمريكاي لاتين،به حساب مي‌آيد. با اين وجود آفلاتوكسين دركشورهاي معتدلاروپايي آمريكاي شمالي نيز يافت شده است بطوركلي آلودگي‌هاي آفلاتوكسيني حقيقتاً يكمشكل جهاني مي‌باشد. آلودگي‌هايآفلاتوكسيني ممكن است در هركدام از مراحل توليد، فرآوري و حمل و نقل رخ دهد. اگرچهعقيده رايج بر اين است كه قادچ آسپرژيلوس فلاووس كپك اناري مي‌باشد ولي ملاحظه شدهكه اين قارچ قادر است در شرايط پيش از برداشت نيز محصول را آلوده كند. لازم به ذكراست كه آفلاتوكسين‌ها نه فقط در غذاهايي كه بطور واضح كپك زده هستند يافت شده بلكهبر روي غذاهايي كه با چشم مورد بررسي قرار گرفته‌اند و مناسب براي مصرف تشخيص دادهشده‌اند نيز يافت مي‌شود. جلوگيري از آلوده شدن پسته بهآفلاتوكسين قارچ‌هاي زهرابهساز ممكن است در مراحل پيش از برداشت، در زمان برداشت، بعد ا زبرداشت و در طول زمانفرآوري و در انبار، پسته را آلوده سازند. پيشگيري بموقع و صحيح، موثرترين راه جهتكم‌كردن آلودگي پسته به سموم قارچي مي‌باشد، بخصوص با جلوگيري يا كاهش رشد كپك‌هايزهرابه‌زا و جلوگيري از توليد زهرابه در محصولات غذايي مستعد، اين عمل امكان‌پذيرمي‌باشد. عملاً ، پيشگيري مي‌تواند بوسيله جلوگيري از آلودگي‌هاي قارچي د رحين رشدمحصول، بوسيله خشك‌كردن سريع انبارسازي صحيح محصول بعد از برداشت، استفاده از موادمحافظ ضد‌ كپك، با فرآوري متوالي و مناسب پس از برداشت و حمل و نقل صحيح صورتگيرد. چندين عامل درايجاد سموم قارچي در مواد غذايي موثر هستند كه عبارتند از : آب و هوا، منبع اوليهآلودگي(يا مواد مناسب براي رشد قارچ)، حشرات ناقل و حساسيت گياه به آلودگي قارچي،مي‌توانند در توليد سموم قارچي موثر باشند حشرات به دو صورت در ايجاد آلودگي‌هايقارچي موثر مي‌باشند. 1- به عنوان منبعاوليه آلودگي : اسپور قارچآسپرژيلوس فلاووس بوسيله حشرات حمل مي‌شود. اين حالت در مورد سن‌هاي پنبه موردبررسي قرار گرفته و ثابت شده است. علاوه بر اين قارچ‌هايي از سطح بيروني بدن عده اياز حشرات جداسازي شده است(اوربان و همكاران، 1987). 2- به عنوان منبعثانويه آلودگي : خسارت حشرات باعثدر معرض قرار گرفتن بافت‌هاي حساس گياه به قارچ‌هاي زهرابه‌زا شده و بعد از استقرارقارچ، سموم قارچي توليد مي‌شود. رشد كپك‌ها و توليد سم در مراحل بعد از برداشت ودرخلال حمل و نقل و انبارداري محصولات كشاورزي، تحت تاثير چند عامل خواهد بود كهعبارتند از : ميزان رطوبت، درجه‌حرارت، تهويه، آلودگي به حشرات و ديگر موجودات ريز،زمان انبارداري، استفاده از سموم، ميزان آلودگي به اسپورقارچ، وضعيت انبار (بخصوصچكه يا تجمع آب) به غير از از اين عوامل مهم كه ذكر شدند، شرايط ماده غذايي ،عبارتاز : مقدار رطوبت و درجه حرارت ماده غذايي و زمان انبارسازي نيز از عوامل موثر دررشد و توليد زهرابه بوسيله قارچ‌هاي زهرابه‌زا مي‌باشند . بنابراين بعد از برداشتمحصول، خشك‌كردن، حمل و نقل و انبار نمودن مناسب از نكات مهمي است كه در درجه اولاهميت قرار دارد. جلوگيري از آلوده شدن مواد غذايي در انبار به اين مسئله ارتباطدارد كه رطوبت محصول كاملاً كنترل شود و در اين رابطه از فعاليت حشرات كه محيط‌هايميكرو‌كليمايي مناسب براي رشد قارچ‌هاي زهرابه‌زا ايجاد مي‌‌كنند، بايستي جلوگيريشود. همچنين از چكه و تجمع آب در داخل انبار و فعاليت جوندگاني كه بوسيله ادار خودباعث افزايش رطوبت داخل انبار مي شوند جلوگيري گردد. بنابراين كليه عواملي كه رشدقارچ‌ها را محدود مي‌كنند قادرند از توليد سموم قارچي نيز جلوگيري نمايند. معمولاًدر مكان‌هاي كه برداشت محصول در آب و هواي خشك صورت مي‌گيرد مشكل آلودگي بهآفلاتوكسين نسبت به مكان‌هاي مرطوب كمتر مي‌باشد در كشورهاي در حال توسعه كمبودوسايل خشك كن با اوضاع جوي پيوند‌خورده و در نتيجه سطوح غيرقابل مجاز آفلاتوكسين درميوه‌هاي خشكبار و بادام زميني بوجود مي‌آورد. ٭ چه شرايطي لازماست كه رشد كپك‌ها صورت گرفته و در نتيجه درميوه‌هاي خشكبار آفلاتوكسين توليد شود وكداميك از اين عوامل در درختان پسته موثر‌ترند؟ و چگونه مي‌توان از اين وضعيتجلوگيري كرد؟ كپك آسپرژيلوسگاهي به مغز ميوه‌هاي خشكبار نظير پسته، بادام و پكان يا گردوي آمريكايي خسارتمي‌زند برخي از گونه‌هاي آسپرژيلوس قادرند كه قبل از برداشت، پسته‌ها را آلودهنمايند و به آن صدمه وارد كنند. دانش و مجتهدي (1979) موفق شدند تعداد 13 گونه ازجنس آسپرژيلوس از باغ‌هاي پسته ايران جداكنند. دستر و ميخائيل (1994) از باغ‌هاي پسته كاليفرنيا تعداد 14 گونه از جنس آسپرژيلوس جداسازيكرده‌اند. خنداني (Spliting) يك خصوصيت مطلوب در پسته بوده و ارقام پسته‌اي كه اينخصوصيت را داشته باشند، بازار پسندي بيشتري دارند. اين شكاف در پوست استخواني (shell) درناحيه انتهايي آن و بطور طبيعي يك ماه قبل از برداشت رخ مي‌دهد پوست روييپسته، پوست استخواني را در بر‌گرفته و در تماس با آن تا هنگام برداشت باقي مي‌ماندو به صورت يك محافظ براي مغز عمل مي‌كنند. در دانه‌هاي طبيعي به هنگام بلوغ، يكفضاي كوچكي بين ناحيه داخلي پوست رويي و ناحيه خارجي پوست استخواني وجود دارد،بطوريكه شكاف پوست استخواني بدون اينكه پوست رويي نيز شكاف بخورد، انجام مي شود( در بعضي ازموارد، قبل از رسيدن ميوه، زماني كه پوست رويي محكم به پوست استخواني چسبيده، پوسترويي با پوست استخواني در طول درز پوست استخواني با يكديگر باز مي‌شوند. اين گونهپسته‌ها اصطلاحاً زودخندان (Early split) ناميده ميشوند(شكل 2). شكاف در پوست سبزرويي منفذي بطرف مغز براي ورود اسپوركپك‌هاي هوازاد و حشرات و ديگر حيوانات كوچك،نظير كنه‌ها كه امكان دارد حامل اسپور قارچ باشند، ايجاد مي‌كند (سامر و همكاران، 1986). جمعيت حشرات و جانوران كوچك نظير كنه‌ها در روي پسته‌هاي زود خندان بدليلدسترسي آسان به مغز، نسبتاً زياد مي‌باشد. سامر و همكارانش (1986) و تامسون وهمكارانش(1987) نشان داده‌اند كه تقريباً همه آسپرژيلوس‌ها در دانه‌هاي كه پوست سبزرويي آنها براثر زود خنداني، پرنده زدگي، خسارت حشرات، آسيب ديده‌اند يافت شدهات( سامر و همكارانشعلاوه بر اين گزارش داده‌اند كه شيوع آلودگي به آفلاتوكسين در دانه‌هاي زود خندانتقريباً 50 برابر بيشتر از پسته‌هاي طبيعي بوده است. هنگامي كهدانه‌هاي طبيعي آلوده به آفلاتوكسين بوسيله سامر و همكارانش مورد بررسي قرار گرفت،سطح قابل رديابي در دانه‌هاي طبيعي آلوده كمتر از 2 پي پي بي (ppb) و در دانه‌هايزود خندان آلوده، ميزانآ ‌فلاتوكسين بيشتر از 2 پي پي بي(ppb) و در بعضي از مواقعتا 1000 پي پي بي (ppb) بوده است. خصوصيات فيزيكيپسته‌هاي زود‌‌خندان مشخص و نسبت به پسته‌هاي زياد رس كاملاً متمايز مي‌باشند. بطوريكه حاشيه شكاف در پوست سبز رويي پسته‌هاي زود خندان صاف و تيره مي‌باشد، وقتيزود خنداني رخ مي‌دهد اين زودخنداني در انتهاي پوست استخواني رخ داده و شكاف فقط دريك طرف دانه پسته قراردارد. پسته‌هاي زود خنداني كه 60-30 روز قبل از برداشت ‌ايجادمي‌شوند زمان بيشتري براي آ‌لودگي به قارچ در اينگونه پسته‌ها بيشتر گسترش يافته ودر نتيجه ميزان آ ‌فلاتوكسين در اين گونه پسته‌ها بالا مي‌باشد. همچنين اينگونهپسته‌ها بدليل اينكه پوست سبز رويشان داراي شكاف مي‌باشد خشك‌تر از پسته‌هاي طبيعيكه پوست رويشان در هنگام برداشت دست نخورده است مي‌باشند( دستر (1989) گزارش مي‌دهد كه دانه‌هاي زودخندان با پوست سبز رويي خشك و چروكيده سه مرتبهبيشتراز دانه‌هاي زودخندان كه پوست سبز رويي آنها تازه و چروك نخورده است به قارچ‌آسپرژيلوس فلاووس ‌آلوده هستند. علاوه بر اين دستر گزارش مي‌دهد كه در 31% پسته‌هاي زودخندان با پوست رويي چروكيده ،آ‌فلاتوكسين يافت شده و غلظت آ‌فلاتوكسيندر اينگونه پسته‌ها بطور متوسط 31 پي‌پي‌بي (ppb) بوده است. در حالي‌‌كه تنها 6% پسته‌هاي زودخنداني كه ظاهري سالم داشته‌اند ‌آفلاتوكسين يافت شده و غلظت‌فلاتوكسين در اينگونه پسته‌ها بطور متوسط 4 پي پي بي (ppb) بوده است. نوع ديگري ازشكاف كه معمولاً كمتر از 15 روز قبل از برداشت بر روي پوست سبز رويي ايجاد ميشودشكاف رشدي يا زيادرسي مي‌نامند. اينگونه شكاف‌ها بر روي پوست رويي پسته بوسيلهحاشيه ناهموار و قهوه اي مشخص مي‌شود به گونه‌هاي كه شكاف، بطور تصادفي از مكان‌هايمختلف شروع مي‌شود و كمي پهن‌تر از يك شكاف زودخنداني مي‌باشد( اينگونه ازپسته‌ها ممكن است بوسيله حشرات آ‌لوده شوند. پسته‌هاي آ‌فت زده و نزده هر دو بهمقادير كم آفلاتوكسين ‌آلوده مي‌باشند. با اين تفاوت‌‌كه پسته‌هاي آفت زدهآفلاتوكسين بيشتري داشته‌اند(سامر و همكاران،1986). خوشبختانه، پوستسبز رويي معمولاً در تماس با پوست استخواني قرارداشته و پسته را تا زمان برداشتپوشش مي‌دهد و باعث حفظ مغز از حمله حشرات و كپك ها مي‌شود. بيشترين آلودگي بهآفلاتوكسين در باغ‌هاي وجوددارد كه پوست سبز رويي بطور كامل پسته را محافظتنمي‌كند. اين مسئله تحت تاثير عوامل ژنتيكي ، آب و هوا ي ، تغذيه اي و ... تغيير ميكند بطوريكه در آمريكا گزارش شده كه تقريباً 1 تا 5 درصد پستهه ا د ريك باغ زودخندان هستند ولي در ديگر كشورها اين نسبت مي‌تواند به 30% هم برسد. علاوه بر اين،مثال‌هاي ديگري از آسيب ديدن پوست رويي كه مي‌تواند در كنار زودخنداني قرار گيرد،خسارت پرندگان مي‌باشد. پسته‌هاي آفت زده و خسارت‌ديده بوسيله پرندگان، به‌علت كاهشمغز سبك بوده و در مرحله فرآيند حذف مي‌شوند و بعلاوه مصرف‌كنندگان اينگونه پسته‌هارا دور مي‌ريزند. با وجود اينكه،اهميت زودخنداني در رابطه با حمله كپك‌ها و حشرات شناخته شده است ولي ارتباط بينزمان زودخنداني و زماني كه آلودگي رخ مي‌دهد به ندرت شناخته شده است. دستر وهمكارانش (1995) گزارش داده‌اند كه 48-15 درصد زودخنداني‌ها 4 هفته قبل از برداشت و 30-10 درصد آنها دو هفته قبل از برداشت ايجادمي‌شود، پسته‌هاي زودخندان اوليه پوستسبز رويي شان چروكيده بوده، بطوريكه شكل آنها بيانگر آلودگي به آفلاتوكسين مي‌باشد. بعلاوه مغز اينگونه پسته‌ها در مقايسه با پسته هاي زودخنداني، قبل از برداشت اتفاقافتاده، رطوبت كمتر، پوست استخواني كوچكتر و كدر‌تري دارند. از اين ويژگي مي‌توانبه منظور حذف پسته‌هاي زودخندان در خلال فرآيند استفاده نمود. شناسايي زماني كهبيشترين زودخنداني در هر منطقه اتفاق مي‌افتد براي ما مفيد خواهد بود، زيرا ايناطلاعات كمك مي‌‌كند تا زماني كه حداكثر زودخنداني ايجاد گردد از مواد شيميايي و يابيولوژيكي به منظور كاهش اين عارضه استفاده نمود يا اينكه قارچ‌هاي مولد آفلاتوكسينرا كنترل نمود. پسته‌هايزودخنداني كه در باغ آلوده نشده‌اند امكان دارد كه در حين حمل و نقل و عملياتفرآوري آلوده شون . رطوبت و درجه حرارت بالا در داخل توده‌هاي پسته چيده شده بهترينشرايط آلودگي پسته‌هاي زودخندان فراهم مي‌كند و اين مي تواند سطح آلودگي را به حدغير قابل قبول برساند. يكي ديگر ازبرنامه‌هاي پيشگيري مي‌تواند برمبناي جلوگيري از رشد و توسعه قارچ آسپرژيلوس درمنابع آلودگي باشد. دستر و همكارانش (1994) گزارش داده‌اند كه رشد و توسعه قارچآسپرژيلوس در باقيمانده‌هاي گياهي پسته باعث افزايش انبوهي قارچ وآلوده شدن پسته‌هابه سم آفلاتوكسين مي‌شود و منابع آلودگي را در برگ و باقيمانده‌هاي گل آذين درختاننرگزارش نموده و پيشنهاد كرده‌ اند كه مي‌توان با برنامه‌هاي خاصي نظيرزير‌خاك‌كردن يا برداشتنن باقيمانده‌هاي گياهي باغ كاهش داد. همچنين با بكاربردنميكرو ار‌گانيزم‌هاي خاصي بر روي باقيمانده‌ها‌ي گياهي، رشد و توسعه كپك آسپرژيلوسرا محدود ساخت . مراحل مختلف پوست‌كني وخشك‌سازي: پسته بايدبلافاصله بعد از برداشت پوست‌گيري شوند. اين عمل بوسيله چرخ‌هاي ويژه اي انجاممي‌شود كه بعضي از آنها بدون آب و بعضي همراه با آب پوست‌كني را انجام مي‌دهند. سپسپسته‌هاي پوست‌كني شده را داخل تانك آب غوطه ور مي‌سازند. مواد باقيمانده از پوستسبز ميوه ، شاخ و برگ و تقريباً 10% (در كاليفرنيا) پسته‌ها بر روي سطح آب قرارمي‌گيرند و پسته‌اي سالم و تميزدر وسط و ته تانك قرار مي‌گيرند. پسته‌هاي كهمعمولاً بر روي آب قرار مي‌گيرند پسته‌هاي مي‌باشند كه داراي مغزي رشد نكرده ،مقدار رطوبت كم، آفت زده و پرنده زده هستند. پسته‌هاي روآبي بطور مجزا از پسته‌هايته‌نشين شده فرايند مي‌شوند. بعد از جداسازي پسته‌ها در مخزن آب بايد پسته‌ها خشكشده تا رطوبت آنها به 6 درصد برسد. پيرسون 1995 گزرشداد كه در مرحله پوست‌كني و جداسازي بوسيله آب، پسته‌هاي كه غلظت آفلاتوكسين درآنها بيشتر است عمتاً به چهار گروه تعلق دارند : 1- پسته‌هاي كهپوست استخواني آنها لك داشته و بصورت دستي جداسازي شده‌اند. 2-پسته‌هاي كهبوسيله ماشين color sorter جدا سازي شده‌اند. 3- پسته‌هاي روآبي كه عمدتاً شامل پسته‌هاي آفتزده، پرنده زده و زودخندان هستند. 4- پسته‌هاي ته‌آبي كه وزنكمتر از 57/0 تا 71/0 گرم بر دانه داشته‌اند . تقريباً 50% دانه‌هاي پسته از اين چهار منشا بيشتر از 10% پوست استخوانيآنها لك داشته است. بنابراين پسته‌هاي لك دارو پسته‌هاي روآبي و پسته‌هايته‌نشين كوچك بيشترين مقدار آفلاتوكسين را دارند كهمي‌توان اين گروه پسته‌ها راجداگانه ظبط نمود. در كشورهاي درحالتوسعه جهت رساندن رطوبت پسته به 6% عمدتاً آن را به صورت آفتابي خشك مي‌كنند گزارششده محصولاتي كه بوسيله آفتاب و در محيط سرباز خشك مي‌شوند معمولاً بيشتر بهآفلاتوكسين آلوده هستند. لذا امروزه توصيه مي‌شود كه پسته‌ها بعد از جداسازي بوسيلهماشين‌هاي ويژه‌اي خشك شوند. مرحله خشكسازي شامل دو بخش مي‌باشد: 1- پسته‌هايپوست‌گيري شده تقريباً به مدت 3 ساعت در يك خشك‌كن يا يك استوانه خشك‌كن دوار (درجهحرارت خشك كن 82 درجه)باقي مي‌مانند تا زماني‌كه رطوبت مغز پسته به 12 تا 13 درصدبرسد. در مرحله بعد پسته ها به صندوق‌هاي با كف عريض منتقل شده بطوري‌كه خشك سازيبا هواي گرم (پايين تر از 49 درجه)براي يك تا چند روز ادامه پيدا مي‌كند تا زمانيكه رطوبت به 5 تا 6 درصد برسد(لازم به ذكر است كه اين‌گونه ماشين‌هاي خشك‌كن عمدتاًدر ايالات متحده كاربرد دارند). ذخيره‌سازي بعد از خشك‌سازي : دانه‌هاي پستهخشك‌شده معمولاً درسيلوها يا محفظه‌هاي ديگر برا ي چندين هفته يا چندين‌ماه قبل ازفرآوري‌نهايي و آماده‌سازي براي عرضه به بازار انبار مي‌شوند.بهترين شرايط براينگهداري دانه‌هاي پسته حرارت پايين تر از 10 درجه سانتي‌‌گراد و رطوبت نسبيپايين‌تر از 65 تا 71 درصد مي‌باشد. بطوري‌كه در اين شرايط حداقل آلودگي بهقارچ‌هاي آسپرژيلوس فلاووس را خواهيم داشت . همچنين حفظ و نگهداري محصول از حملهآفات و جانوران ديگر در زمان انبارداري ضروري است. فرآوري نهايي پسته جهت عرضه بهبازار: (اين مرحلهفرآوري عمدتاً در ايلات متحده آمريكا انجام مي‌شود و متاسفانه دركشور ما مرسومنيست). * حذف پسته‌هاي بدشكل، پوست دار،لكه‌دار و دانه‌هاي كپك زده كه با استفاده از چشم يا وسايل الكترونيكي خودكار صورتمي‌گيرد. *پسته‌هاي پوك و يا نيمه پوك بوسيله هوا و پسته‌هاي ناخندان بوسيله غوطه‌وري درآبجداسازي مي‌شوند. سپس پسته‌هاي ناخندان بوسيله خندان‌كن شكسته شده و مغز آن بفروشمي‌رسد. تصور مي‌شود كهامكان آلودگي پسته‌هاي ناخندان به آفلاتوكسين وجود ندارد ولي با آزمايشاتي كه نورينو همكارانش (1998) انجام داده‌اندگزارش مي‌دهند كه بعد از مايه‌زني پسته‌هايناخندان‌تر و خشك با اسپور قارچ آسپرژيلوس فلاووس و نگهدار ي در شرايط مساعد رشدقارچ د رمغز پسته‌هاي ناخندان يافته اند. آنها گزارش مي‌دهند كه اين مطالعات ثابتمي‌كند كه مغز پسته‌هاي ناخندان نيز مي‌تواند به پنبه‌اي ته دانه پسته به داخل پستهنفوذ كرده باشد. به همين دليل بايد از عمليات آبدهي پيش از خندان كردن مكانيكي (آبخنداني) اجتناب نمود. *پسته‌هاي كه آماده عرضه به بازارهستند و همچنين پسته‌هاي مغز شده و مغز خرد شدهدراندازه‌هاي مختلف بسته‌بندي مي‌گردند. شرايط انبارداريپسته‌هاي آماه شده جهت عرضه به بازار : *پسته‌هاي آماده شده براي فروش، بايد در فعاليت آبي پايين‌تر از 7/0 در 25 درجهسانتي‌‌گراد نگهداري شود (ميزان رطوبت پسته كمتر از 7%). *رطوبت نسبي انبار پسته بايد پايين‌تر از 70 % باشد. در اين‌صورت رشد قارچ‌ها بطورآشكارا متوقف مي‌ شود. دانش مجتهدي (1359) طي آزمايشاتي حداقل رطوبت براي رشد و توليد سم آفلاتوكسين بوسيله قارچآسپرژيلوس‌فلاووس د رپسته را تعيين كرده‌اند. سپس با ميزان رطوبت نسبي در دورهنگهداري پسته در انبار اصلي رفسنجان مقايسه نموده و نتيجه مي‌گيرند كه به‌علت پايينبودن رطوبت نسبي انبار در زمان نگهداري پسته آسپور قارچ آسپرژيلوس‌فلاووس كه در روياغلب پسته‌هاي انبار شده وجود دارد فرصت رشد و ايجاد آفلاتوكسين پيدانمي‌كند. *درجه حرارت انبار نگهداري پسته، با توجه به مدت زمان نگهداري بايد ازصفر تا 10 درجهتغيير داد. *اكسيژن نگهداري پسته را مي‌توان به كمتر از 5% كاهش داد. در اين‌صورت به كيفيت مزهو طعم كمك و علاوه بر اين باعث كنترل حشرات نيز ميشود.كاهش اكسيژن مي‌تواند بوسيلهتخليه هواي كيسه‌ها بوسيله مكش يا با بسته‌بندي در نيتروژنصورت‌گيرد. طراحيماشين‌هاي كه قادرند دانه‌هاي آلوده را جدا كنند : در برنامه‌هايتجاري بيشتر دانه‌هاي كه حدس مي‌زنند آلوده به آفلاتوكسين هستند با حذف دانه‌هايلك‌دار يا خسارت ديده بوسيله حشرات با ماشين‌هاي كه بر اساس فاكتورهاي مختلف كارمي‌كنند جداسازي مي‌شوند. استولوف 1980 تخمين مي‌زند كه 66% دانه‌هاي آلوده بادامزميني با برنامه‌هاي فرآوري و جداسازي‌هاي استاندارد حذف شده‌اند. آسپرژيلوس‌فلاووسهمچنين تركيبي بنام كوجيك اسيد ترشح مي‌‌كند. بطوريكه بعد از واكنش با بافت مغز،تحت تاثير ماورابنفش از خود BGY تشعشع مي‌كند. اين خاصيت به‌منظور كاربرد يك ماشينبراي محصولات ديگر استفاده شده است. براي مثال تيسوت و همكارانش در 1974 براساسهمين خاصيت وسيله‌هاي براي جداسازي پكان‌هاي آلوده ابداع كرده‌اند. پلتير وهمكارانش د ر1991 يك جداكن با سرعت بالا طراحي كرده‌اند كه قادر است هر بادام زمينيرا بصورت منفرد مورد بررسي قراردهد كه اين دستگاه با سرعت با سرعت 360 دانه دردقيقهكار مي‌كرد. اين‌گونه دستگاه‌ها براي جداسازي پسته‌هاي كه احتمال آلودگي دارند نيزطراحي شده ولي هنوز استفاده از اين‌گونه ماشين‌ها به صورت تجارتي رايج نشده‌اند ايندستگاه‌هاعبارتند از : الف) دستگاه‌هايكه بطور خودكار پسته‌هاي را كه تحت پرتو ماورا بنفش، BGYتشعشع مي‌كنند حذف مي‌كند : فارسايي و همكانشدر 1981 و مكور و همكارانش در 1980 يك جداكن خود‌كار براي دانه‌هاي پسته آلودهطراحي كرده‌اند كه براساس اشعه ماورابنفش عمل كرده و پسته‌هاي كه در برابر اشعهماورا بنفش BGY منعكس مي‌كنند جدا مي‌كند. بدليل عدم ارتباط مستقيم بين تشعشع ومقدار آفلاتوكسيبن،اين دستگاه مورد پذيرش قرار نگرفته است. ب) رديابيدانه‌هاي زودشكاف خورده است طراحي شده است. اساس كار به اين صورت است كه يك ديدكامپيوتر پسته‌هاي كه پوست سبز رويشان اضمحلال پيداكرده جدامي‌كند. پ) رديابيدانه‌هاي پسته لك دار با استفاده از ديد ماشين : پيرسون در1995 بامبنا قراردادن اينكه، پسته‌هاي زودخندان بيشترين ميزان آفلاتوكسين را دارا هستند ومهمترين خصوصيت اين گونه پسته‌ها را لك داشتن پوست استخواني مي‌داند. سپس با توجهبه اين موضوع دستگاهي طراحي كرده كه قادر است اينگونه پسته‌ها را جداسازي كند . مواضع قانوني : تعيين حدمجازآفلاتوكسين‌ها در غذا و مواد غذايي بدون ترديد مهمترين هدف مي‌باشد. متاسفانه تعيينچنين حدي با مشكلاتي مواجه مي‌باشد،چون نقطه‌نظرات گوناگوني در بين كشورهايتوليد‌كننده و مصرف‌كننده در مورد حد مجاز قابل مصرف براي انسان وجود دارد، عليرغماينكه سال‌ها ي متمادي توسط كميته‌هاي قانوني بر روي اين موضوع كار شده ولي با وجودموفقيت كمي بدست آمده است. كميته مششتركمحققين FOA/WHO كه بر روي مواد افزودني و آلودگي‌هاي غذايي كار مي‌كند (JECFA) ازنظر علمي مسئوليت جهاني بر عهده داردكه حد مجاز مواد سمي طبيعي نظير آفلاتوكسين‌هارا در موا غذايي مورد ارزيابي قرار دهد و پيشنهادهاي علمي اين كميته اساس و بنياناستانداردهاي قانوني مواد غذايي را تشكبيل مي‌دهد. JECFA سميت آفلاتوكسين‌ها رابررسي كرده و به اين نتيجه رسيده كه اطلاعات آنقدر ناكافي مي‌باشد كه نمي‌توان يكحد مجاز را تعيين كرد.اين كميته توصيه كرده كه حد مجاز آفلاتوكسين‌ها بايد به حداقلمقدار معقول برسد(ALARA) . حداقل مقدار معقول بدين صورت تعريف مي‌شود غلضتي از يكماده سمي در مواد غذائيست، بنحوي كه به منظور رسيدن به پايين‌تر از اين‌حد باعث ازبين رفتن يا كاهش كيفيت ماده غذايي مي‌شود. بطور مثال اگر با با رشته‌كردنمي‌توانيم مقدار آفلاتوكسين به ppb 2 برسانيم هرگاه بخواهيم به پايين‌تر از اين حدبرسيم باعث از بين‌رفتن ماده غذايي مي‌شود دراين صورت حدمعقول همان ppb 2تعيينمي‌شود. در 1996 و در 1997 كميته JECFA يك ارزيابي مجدد بر روي آ ‌فلاتوكسين‌هاانجام داد و از روش ارزيابي احتمال زيان استفاده نمود. در آ‌خــرين گردهمايي اينكميته د ر1997 يــك كميت » ارزيابي احتمال خطر« بر روي آ‌فلاتوكسين‌ها كامل كرد وبه اين نتيجه رسيد كه حداكثر 10 ميكرو‌گرم يا 20 ميكروگرم دركيلوگرم ‌آفلاتوكسين B1 درمواد غذايي، نمي‌تواند خطري براي سلامتي انسان‌ها ايجاد كند. توصيه كميته JECFA توسط كميته قانون افزودني‌ها و آلودگي‌هاي مواد غذايي مورد آزمايش قرار خواهد‌گرفتكه اين كميته مسئول ارائه مقادير سموم موجود در مواد غذايي هستند.آن پيش‌نويس‌هابوسيله كمسيون مواد غذايي بمنظور تعيين استانداردهاي بين المللي مورد بررسي قرارخواهد گرفت. از نظر قانوني آفلاتوكسين‌ها به عنوان آلودگي‌هاي غير قابل اجتناب درنظر گرفته مي‌شوند. بدليل اينكه با بهترين عمليات كشاورزي جديد نيز نمي‌توان آنهارا در موادغذايي حذف‌كرد بنابراين در معرض قرار‌گرفتن جمعيت‌ها به مقادريركمميكوتوكسين‌ها غير قـابل اجتناب مي‌باشد. احتياج به وضعحداكثر آلودگي به آفلاتوكسين‌ها درمواد غذايي معمولاً هميشه مشخص بوده و كشورهايمختلفي مخصوصاً كشورهاي صنعتي در اين زمينه قبلاً قانون‌هاي ويژه اي وضع كرده‌اند. محدوديت‌ها براي وجود آفلاتوكسين B1 در مواد غذايي يك حدي بين 30-0 ميكروگرم بركيلوگرم و براي كل آفلاتوكسين‌ها حدي بين 50-0 ميكروگرم بر كيلوگرممي‌باشد. در سال‌هاي 1994و 1995 سازمان خواربار جهاني با همكاري موسسه بين‌المللي محيط زيست و سلامتي هلندقوانين ميكوتوكسين‌ها را در 90 كشور جهان گسترش داد. نتايج آنها در صفحه 64 نشريه FAO با عنوان (قوانين جهاني ميكوتوكسين‌ها) چاپ شده است. دراين نشريه تنها فرانسه،يونان و اردن داراي قوانين خاصي براي سطح تحمل آفلاتوكسين‌ها دردانه‌هاي پستههستند. حداكثر سطح مجاز آفلاتوكسين در پسته كشور آفلاتوكسين (كيلوگرم/ ميكروگرم)سطح فرانسه B1 1 يونان B1 B1+B2+G1+G2 5 10 اردن B1 B1+B2+G1+G2 15 30 دركشورهايديگر،حداكثر سطح مجاز آفلاتـــوكسين در پسته تحت پـــوشش محصولات آجيلي(ميوه‌هايخشك)قرار مي‌‌گيرد. كشور آفلاتوكسين (كيلوگرم/ ميكروگرم)سطح استراليا B1+B2+G1+G2 15 كانادا B1+B2+G1+G2 15 مصر B1 B1+B2+G1+G2 5 10 اسرائيل B1 B1+B2+G1+G2 5 15 نيوزلند B1+B2+G1+G2 15 فيليپين B1+B2+G1+G2 20 انگلستان B1+B2+G1+G2 4 در 36 كشور ديگر،پسته در دسته همه غذاها قرار مي‌گيرد. اين كشورها عبارتند از : آرژانتين، استراليا،برزيل، كلميبا،كوبا،فنلاند،هندورا س، مجارستان، هند، ايرلند، ايتاليا، جامائيكا،ژاپن، مالژي، هلند، نيجريه، نروژ، پرو، لهستان، پرتقال، روماني، السالوادر،سنگاپور، جهموري چك و اسلواكي و ..... توصيه هاي فني براي كاهش ميزان آفلاتوكسيندر مراحل مختلف توليد، فرآوري و انبارداري پسته مقدمه : پسته يكي از مهمترين محصولات كشاورزي است كه اهميت زيادي در صادرات و اقتصاد كشور دارد. توجه به استاندارد هاي جهاني هر محصول، صادرات موفق آن را فراهم مي سازد. حد مجاز و استاندارد زهرابه آفلاتوكسين يكي از شاخص هاي امكان صدور پسته درتمامي دنيا مي باشد و امروزه چه بسيار محموله هايي كه به دليل بالابودن ميزان زهرابه آفلاتوكسين از حد مجاز، مجوز ورود به بازارهاي جهاني را به دست نمي آورند. با توجه به اينكه شرايط رشد و توسعه قارچ مولد آفلاتوكسين در مرحله داشت فراهم بوده و امكان گسترش آلودگي درساير مراحل نيز وجود دارد. بنابراين بهترين و موثرترين روش در توليد محصول پسته سالم، رعايت توصيه هاي فني مي باشد. در همين رابطه اصول و توصيه هاي فني جهت پيشگيري و كاهش ميزان رشد قارچ و د رنتيجه كاهش آلودگي به زهرابه به آفلاتوكسين در مراحل مختلف داشت(باغ)، برداشت، فرآوري و انبارداري توسط بخش تحقيقات گياهپزشكي و ستاد آفلاتوكسين موسسه تحقيقات پسته كشور تنظيم گرديده است. اميدآن كه با به كارگيري اين توصيه ها توسط كليه دست اندركاران امر توليد و صادرات پسته بتوانيم محصولي سالم، و بهداشتي و با حداقل ميزان آلودگي به زهرابه كننده پسته توليد نماييم تا همواره به عنوان مهمترين صادر كننده پسته در بازار جهاني حضور داشته باشيم. نكات مهم و اساسي كه بايد در هر يك از مراحل توليد رعايت گردد، عبارتند از: الف) مرحله داشت : 1- از ارقامي كه در صد ترك خوردگي پوست سبز درآنها كمتر است استفاده شود. 2- در باغ هاي وسيع پسته كه برداشت همزمان محصول امكان پذير نمي باشد، ارقام زودرس،متوسط رس و ديررس استفاده شود تا برداشت محصول هر رقم دچار تاخير نشود. 3- فواصل دقيق و مناسب كاشت درختان روي رديف و بين رديف ها رعايت شود. 4- انجام هرس با فرم مناسب و تربيت درختان پابلند تك تنه با تاج باز ضروري است. 5- هرس و قطع شاخه هايي كه در تماس و يا نزديك به زمين هستند، ضروري مي باشد. 6- هرس به منظور جلوگيري از تراكم بيش از حد شاخه ها كه باعث بالا رفتن رطوبت درتاج درخت مي شود، ضروري است. 7- از تغيير و حذف دور آبياري بويژه در مراحل رشد و سخت شدن پوست استخواني كه باعث ترك خوردگي زودهنگام پوست سبز مي شود، اجتناب شود. 8- تغذيه مناسب درختان پسته نقش مهمي در توليد محصول سالم و بدون ترك خوردگي در پوست سبز دارد، بنابراين استفاده از كودهاي شيميايي و آلي در زمان مناسب با توجه به نياز گياه ضروري مي باشد و چنانچه از كودهاي دامي استفاده شود ضرورت دارد آنها را با روش مناسب زير خاك مدفون كرد. 9- به علت اينكه بقاياي گياهي از منابع زمستان گذران قارچ مولد آفلاتوكسين در باغ مي باشند، لذا بايد آنها را از بين برد و يا زير خاك مدفون كرد. 10- به علت اين كه پوست سبز پسته مي تواند به عنوان بستر مناسبي براي رشد و تكثير قارچ ها باشد و يكي از منابع مهم زمستان گذراني آنهاست، لذا پيشنهاد مي شود پوست هاي سبز جدا شده در مرحله فراوري به باغ هاي پسته منتقل نشده و در جاي مناسب دفن گردند. 11- مبارزه صحيح و به موقع با آفاتي نظير پروانه ميوه خوار پسته، شب پره خرنوب در پيشگيري از توليد آفلاتوكسين مي تواند موثر باشد. اين آفات در مرحله مغزبندي و بعد از آن قادر به تغذيه از ميوه پسته بوده و سبب نفوذ قارچ هاي مولد زهرابه آفلاتوكسين مي شوند. ب) مرحله برداشت : 1- با توجه به اين كه زمان برداشت محصول بسته به شرايط آب و هوايي، رقم خصوصيات خاك، دور آبياري و عوامل ديگر متفاوت مي باشد، لازم است كه برداشت محصول درزمان مناسب انجام شود، زيرا درصورت تاخير، پوست سبز پسته ترك خورده و زمينه مساعد آلودگي را ايجاد مي نمايد. 2- پارچه مخصوص برداشت در زير درختان پهن و محصول چيده شده هميشه در يك طرف آن ريخته و جمع آوري شود. 3- لازم است از مخلوط كردن پسته هاي كه قبل از برداشت روي زمين ريخته اند با پسته هاي تازه چيده شده خودداري شود چون احتمال آلودگي پسته هاي روي زمسن ريخته شده بيشتر است و يك دانه پسته آلوده قادر است كل توده پسته را آلوده نشان دهد. 4- زمان چيدن و انتقال ميوه به ترمينال فرآوري به حداقل كاهش داده شود و طوري برنامه ريزي گردد كه ميوه ها بلافاصله پوست گيري، شستشو و خشك گردند. سعي شود از انباشتن محصول برداشت شده به صورت توده در مدت زمان طولاني خودداري گردد، زيرا اين امر دما و رطوبت لازم(دماي بالاتر از 20 در جه سانتي گراد و رطوبت بالاتر از 80 در صد) براي رشد قارچ را در توده فراهم مي كند. بنابراين ضرورت دارد محصول چيده شده از طريق جعبه يا سبدهاي مناسب در كمترين زمان ممكن به محل فرآوري حمل گردد. 5- برداشت محصول در ساعات اوليه روز انجام و امكان نگهداري آن در سايه تا زمان انتقال از باغ فراهم شود. 6- ظرفيت ترمينال فرآوري متناسب با حجم محصول قابل برداشت باشد تا درحداقل زمان ممكن محصول برداشت و فرآوري شود. ج) مرحله فرآوري : 1- عمليات فرآوري بايد حداكثر سرعت و دقت انجام گيرد. 2- در ترمينال از انباشتن ميوه ها (پوست گيري شده يا نشده )خودداري شود. 3- معمولاً پسته هاي خندان روآبي داراي آفلاتوكسين بيشتري هستند، بنابراين از مخلوط كردن پسته هاي روآبي با زيرآبي خوداري شود. 4- آب حاصل از شستشوي پسته ها در ترمينال فرآوري ، آلوده به اسپورهاي قارچ مي باشد، بنابراين نبايد از اين آب مجدداً استفاده كرد. 5- پسته هاي ريز، بدشكل و لكه دار معمولاً داراي آلودگي بيشتري هستند، بنابراين لازم است آنها را از پسته هاي سالم جدا نمود. 6- اصول بهداشتي و تميز كردن محوطه و دستگاه ها بايد در ترمينال ضبط و مراحل فرآوري رعايت شود. 7- اصول بهداشت فردي توسط كارمندان ضبط رعايت شود. 8- تخليه و تميز كردن كامل قسمت هاي مختلف چرخ پوست گيري مورد توجه باشد تا از عدم وجود پسته هايي كه امكان آلودگي براي آنها فراهم است، اطمينان حاصل شود. 9- دستگاه هاي فرآوري داخل فضاي بسته و مسقف قرار گيرند. 10- استفاده از خشك كن هاي داراي تجهيزات كنترل دما و محاسبه زمان لازم براي خشك شدن پسته ضروري است. 11- رطوبت پسته ها قبل از انتقال به انبار بايد جحدود 6-4 درصد باشد. د) مرحله انبار داري : 1- انتقال محصول به انبار در ساعات خنك انجام شود. 2- مشخصات پسته وارد شده به انبار در يك دفتر مخصوص ثبت و در رديف هاي مشخص چيده شوند تا درصورت نياز بتوان پيگيري نمود. 3- قبل از وارد كردن محموله هاي جديد به انبار بايد باقيمانده محصول قديم را خارج نموده و انبار را كاملاً تميز و با روش هاي مجاز ضدعفوني كرد. 4- انبارها بايد نسبت به حرارت و رطوبت عايق باشند. 5- دما و رطوبت انبار بايد حتي الامكان پايين باشد و با دستگاه هاي خودكار كنترل شوند. 6- دماي تمام محوطه انبار يكسان باشد تا از تجمع رطوبت روي محصول جلوگيري شود. 7- سقف، كف و ديوارهاي انبار بايد بدون شكاف بوده تا زمينه ايجاد آلودگي كاهش يابد. 8- از تماس مستقيم گوني ها با كف و ديواره انبار جلوگيري شود و محصول بر روي پالت هاي چوبي قرار گيرد. 9- در صورت ضرورت مبارزه با آفات انباري ، سموم تدخيني با رعايت اصول فني به كار گرفته شوند و لازم است تهويه انبار به طور كامل صورت گيرد. منابع مورداستفاده : - مجتهدي، ح؛د.دانش؛ ب.حقيقي و ش.فتحي.1359.رطوبت نسبي انبار در رفسنجان و بررسي امكان آلودگيپسته‌ها با سم آفلاتوكسين پس از برداشت. بيماري‌هاي گياهي،شماره4-1،جلد16،صفحات85-80 - مرتضوي،ع.1364.آلودگي‌هاي قارچي مواد غذايي.پژوهش درعلم وصنعت.شماره10. unshelled pistachio nuts.1994.In Codex Almentarius.Vol.58 - Da- Crane. J.c. 1978. Quality of pistachio nuts as affected by time of harvest.j.Amer.Soc. Hort. Sci. 103(3). -codex standard for nesh,D;H.Mojtahedi, R.Branett and A. Campbell.1979. Correlation between climatic data and oflatixin contaminiation of Iranian pistachio nuts. Postharvest Pathologe and Mycotoxins,Vol.69.No.7. -Dichtor,C.R. 1984.Risk estimates of liveer cancer due to aflatoxin exposre from peanuts and peanut products.Food chemistry and toxixoligy .22(6):431-437 - Doster,M.A and T.J Michailides.1994.Aspergillus Moulds Aflatoxin in pistachio Nuts in California Phytopathology, VOL.84,NO.6 - Doster,M.A and T.J. Michailides,1994.ddevelopment of Aspergillus moulds in litter from pistachio.trees.plants disease,vol.78,No.4. - Doster,M.A and T.J. Michailides .1995. The relationship between date of hull splitting and decay of pistachio nuts by Aspergillus species. PlantsDiseaas,vol.79,NO.8 -FAO.1976.prevention of mycotoxins FAO Food and Nurtotion. Paper 10. - FAO.1982 mycotoxin surveillance.FAO Food and Nurtotion. Paper 21. FAO 1997.world wide regulations for mycotoxin 1995.Acompemdium. FAO Food and Nurtotion. Paper 64. - Farsaie,A,W.F. McClure,and R.J.Monroe.1981.Design and development of an automatic elector-optical sorter for removing BGYfluorescent pistachio nuts.Transaclions of the ASAE.24 (05):1372-1375. -Frans,k.1996.Research produces repeatable aflotoxin measurements-multiple approaches beginning to yield results for prevention Food processing. - Joint FAO/EHO Expert committee on Food Additives.1997.Report of the 49th meeting, Annex1Aflotoxin.

توصيه هاي فني براي كاهش ميزان آفلاتوكسين در مراحل مختلف توليد،

وزارت جهاد كشاورزي

سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي

معاونت ترويج

 

 

 

 

موسسه تحقيقات پسته كشور

 

 

 

توصيه هاي فني براي كاهش ميزان آفلاتوكسين در مراحل مختلف توليد،

فرآوري و انبارداري پسته

 

 

 

 

 

دفتر توليد برنامه هاي ترويجي و انتشارات فني

 

1379

 

 

 

مقدمه :

پسته يكي از مهمترين محصولات كشاورزي است كه اهميت زيادي در صادرات و اقتصاد كشور دارد. توجه به استاندارد هاي جهاني هر محصول، صادرات موفق آن را فراهم مي سازد. حد مجاز و استاندارد زهرابه آفلاتوكسين يكي از شاخص هاي امكان صدور پسته درتمامي دنيا مي باشد و امروزه چه بسيار محموله هايي كه به دليل بالابودن ميزان زهرابه آفلاتوكسين از حد مجاز، مجوز ورود به بازارهاي جهاني را به دست نمي آورند.

 

با توجه به اينكه شرايط رشد و توسعه قارچ مولد آفلاتوكسين در مرحله داشت فراهم بوده و امكان گسترش آلودگي درساير مراحل نيز  وجود دارد. بنابراين بهترين و موثرترين روش در توليد محصول پسته سالم، رعايت توصيه هاي فني مي باشد. در همين رابطه اصول و توصيه هاي فني جهت پيشگيري و كاهش ميزان رشد قارچ و د رنتيجه كاهش آلودگي به زهرابه به آفلاتوكسين در مراحل مختلف داشت(باغ)، برداشت، فرآوري و انبارداري توسط بخش تحقيقات گياهپزشكي و ستاد آفلاتوكسين موسسه تحقيقات پسته كشور تنظيم گرديده است. اميدآن كه با به كارگيري اين توصيه ها توسط كليه دست اندركاران امر توليد و صادرات پسته بتوانيم محصولي سالم، و بهداشتي و با حداقل ميزان آلودگي به زهرابه كننده پسته توليد نماييم تا همواره به عنوان مهمترين صادر كننده پسته در بازار جهاني حضور داشته باشيم.

نكات مهم و اساسي كه بايد در هر يك از مراحل توليد رعايت گردد، عبارتند از:

 

الف) مرحله داشت :

1-  از ارقامي كه در صد ترك خوردگي پوست سبز درآنها كمتر است استفاده شود.

2- در باغ هاي وسيع پسته كه برداشت همزمان محصول امكان پذير نمي باشد، ارقام زودرس،متوسط رس و ديررس استفاده شود تا برداشت محصول هر رقم دچار تاخير نشود.

3-  فواصل دقيق و مناسب كاشت درختان روي رديف و بين رديف ها رعايت شود.

4-  انجام هرس با فرم مناسب و تربيت درختان پابلند تك تنه با تاج باز ضروري است.

5-  هرس و قطع شاخه هايي كه در تماس و يا نزديك به زمين هستند، ضروري مي باشد.

6- هرس به منظور جلوگيري از تراكم بيش از حد شاخه ها كه باعث بالا رفتن رطوبت درتاج درخت مي شود، ضروري است.

7- از تغيير و حذف دور آبياري بويژه در مراحل رشد و سخت شدن پوست استخواني كه باعث ترك خوردگي زودهنگام پوست سبز مي شود، اجتناب شود.

8- تغذيه مناسب درختان پسته نقش مهمي در توليد محصول سالم و بدون ترك خوردگي در پوست سبز دارد، بنابراين استفاده از كودهاي شيميايي و آلي در زمان مناسب با توجه به نياز گياه ضروري مي باشد و چنانچه از كودهاي  دامي استفاده شود ضرورت دارد آنها را با روش مناسب زير خاك مدفون كرد.

9- به علت اينكه بقاياي گياهي از منابع زمستان گذران قارچ مولد آفلاتوكسين در باغ مي باشند، لذا بايد آنها را از بين برد و يا زير خاك مدفون كرد.

10-      به علت اين كه پوست سبز پسته مي تواند به عنوان بستر مناسبي براي رشد و تكثير قارچ ها باشد و يكي از منابع مهم زمستان گذراني آنهاست، لذا پيشنهاد مي شود پوست هاي سبز جدا شده در مرحله فراوري به باغ هاي پسته منتقل نشده و در جاي مناسب دفن گردند.

11-      مبارزه صحيح و به موقع با آفاتي نظير پروانه ميوه خوار پسته، شب پره خرنوب در پيشگيري از توليد آفلاتوكسين مي تواند موثر باشد. اين آفات در مرحله مغزبندي و بعد از آن قادر به تغذيه از ميوه پسته بوده و سبب نفوذ قارچ هاي مولد زهرابه آفلاتوكسين مي شوند.

 

ب) مرحله برداشت :

1- با توجه به اين كه زمان برداشت محصول بسته به شرايط آب و هوايي، رقم خصوصيات خاك، دور آبياري و عوامل ديگر متفاوت مي باشد، لازم است كه برداشت محصول درزمان مناسب انجام شود، زيرا درصورت تاخير، پوست سبز پسته ترك خورده و زمينه مساعد آلودگي را ايجاد مي نمايد.

2-  پارچه مخصوص برداشت در زير درختان پهن و محصول چيده شده هميشه در يك طرف آن ريخته و جمع آوري شود.

3- لازم است از مخلوط كردن پسته هاي كه قبل از برداشت روي زمين ريخته اند با پسته هاي تازه چيده شده خودداري شود چون احتمال آلودگي پسته هاي روي زمسن ريخته شده بيشتر است و يك دانه پسته آلوده قادر است كل توده پسته را آلوده نشان دهد.

4- زمان چيدن و انتقال ميوه به ترمينال فرآوري به حداقل كاهش داده شود و طوري برنامه ريزي گردد كه ميوه ها بلافاصله پوست گيري، شستشو و خشك گردند. سعي شود از انباشتن محصول برداشت شده به صورت توده در مدت زمان طولاني خودداري گردد، زيرا اين امر دما و رطوبت لازم(دماي بالاتر از 20 در جه سانتي گراد و رطوبت بالاتر از 80 در صد) براي رشد قارچ را در توده فراهم مي كند. بنابراين ضرورت دارد محصول چيده شده از طريق جعبه يا سبدهاي مناسب در كمترين زمان ممكن به محل فرآوري حمل گردد.

5-  برداشت محصول در ساعات اوليه روز انجام و امكان نگهداري آن در سايه تا زمان انتقال از باغ فراهم شود.

6- ظرفيت ترمينال فرآوري متناسب با حجم محصول قابل برداشت باشد تا درحداقل زمان ممكن محصول برداشت و فرآوري شود.

 

ج) مرحله فرآوري :

1-  عمليات فرآوري بايد حداكثر سرعت و دقت انجام گيرد.

2-  در ترمينال از انباشتن ميوه ها (پوست گيري شده يا نشده )خودداري شود.

3- معمولاً پسته هاي خندان روآبي داراي آفلاتوكسين بيشتري هستند، بنابراين از مخلوط كردن پسته هاي روآبي با زيرآبي خوداري شود.

4- آب حاصل از شستشوي پسته ها در ترمينال فرآوري ، آلوده به اسپورهاي قارچ مي باشد، بنابراين نبايد از اين آب مجدداً استفاده كرد.

5- پسته هاي ريز، بدشكل و لكه دار معمولاً داراي آلودگي بيشتري هستند، بنابراين لازم است آنها را از پسته هاي سالم جدا نمود.

6-  اصول بهداشتي و تميز كردن محوطه و دستگاه ها بايد در ترمينال ضبط و مراحل فرآوري رعايت شود.

7-  اصول بهداشت فردي توسط كارمندان ضبط رعايت شود.

8- تخليه و تميز كردن كامل قسمت هاي مختلف چرخ پوست گيري مورد توجه باشد تا از عدم وجود پسته هايي كه امكان آلودگي براي آنها فراهم است، اطمينان حاصل شود.

9-  دستگاه هاي فرآوري داخل فضاي بسته و مسقف قرار گيرند.

10-  استفاده از خشك كن هاي داراي تجهيزات كنترل دما و محاسبه زمان لازم براي خشك شدن پسته ضروري است.

11-  رطوبت پسته ها قبل از انتقال به انبار بايد جحدود 6-4 درصد باشد.

 

د) مرحله انبار داري :

1-  انتقال محصول به انبار در ساعات خنك انجام شود.

2-  مشخصات پسته وارد شده به انبار در يك دفتر مخصوص ثبت و در رديف هاي مشخص چيده شوند تا درصورت نياز بتوان پيگيري نمود.

3- قبل از وارد كردن محموله هاي جديد به انبار بايد باقيمانده محصول قديم را خارج نموده و انبار را كاملاً تميز و با روش هاي مجاز ضدعفوني كرد.

4-  انبارها بايد نسبت به حرارت و رطوبت عايق باشند.

5-  دما و رطوبت انبار بايد حتي الامكان پايين باشد و با دستگاه هاي خودكار كنترل شوند.

6-  دماي تمام محوطه انبار يكسان باشد تا از تجمع رطوبت روي محصول جلوگيري شود.

7-  سقف، كف و ديوارهاي انبار بايد بدون شكاف بوده تا زمينه ايجاد آلودگي كاهش يابد.

8-  از تماس مستقيم گوني ها با كف و ديواره انبار جلوگيري شود و محصول بر روي پالت هاي چوبي قرار گيرد.

9- در صورت ضرورت مبارزه با آفات انباري ، سموم تدخيني با رعايت اصول فني به كار گرفته شوند و لازم است تهويه انبار به طور كامل صورت گيرد.

افلاتوکسین پسته چیست و راههای کنترل آن

افلاتوکسین پسته چیست؟ ( Aflatoxin )   

افلاتوكسين ها AFLATOXINS چیستند ؟

افلاتوكسين ها سمومي هستند كه بوسيله تعدادي از قارچ ها كه برروي خوراك دام و مواد غذائي رشد مي كنند، توليد شده ومي توانند بيماري افلاتوكسيكوزيس را درحيوانات اهلي و انسان ايجاد كنند . در مورد اين سموم و بیماری های حاصله از آن در سراسر جهان تحقيقات زيادي صورت گرفته است .

عوامل محيطي مختلفي برروي توليد افلاتوكسين دخالت دارند از اين رو شدت آلودگي بستگي به موقعيت جغرافيائي ، شيوه كشاورزي ، حساسيت محصولات كشاورزي قبل از درو ، پروسه تهيه مواد غذائي و وضعيت انبار محصولات دارد.برای مطالعه بیشتر در این مورد به سایر مقالات سایر ایران کالا مراجعه کنید.
افلاتوكسين ها نسبت به ساير سموم قارچي به علت اثرات سرطان زائي و ايجاد مسموميت حاد از اهميت بيشتري برخوردارهستند. بسياري از كشورها با توجه به داشتن آلودگي هاي قارچي در مواد غذائي و محصولات كشاورزي با تصويب قوانين و مقررات ويژه اي توانسته اند بهداشت و سلامتي مواد غذائي توليدي خود را تامين نمايند.

پسته به عنوان یک محصول استراتژیک برای ایران جایگاه خاصی را در بین تولیدات کشاورزی دارا می باشد. (به سایر مقالات سایت ایران کالا در مورد پسته مراجعه کنید) این محصول گرانبها نه تنها دارای ارزش غذایی فراوان است، بلکه در رقبای خود کم نظیر است. همانند بسیاری ازمحصولات کشاورزی پدیده زهرابه افلاتوکسین از سالیان پیش گریبان گیر پسته بوده و در سالهای اخیر به عنوان یک معضل اساسی بر سر راه صادرات آن محسوب می شود.
همانطوریکه اشاره شد افلاتوکسین زهرابه ای است که بوسیله گروهی از قارچ ها (اسپرژیلوس) که جزِء کپک ها هستند ترشح می شود. این قارچ ها با تغذیه از مواد غذایی زهرابه تولید کرده وآن را داخل و یا روی مواد غذایی به جا می گذارند. این قارچ در شرایط حرارت و رطوبت مناسب بر روی میزبان (پسته) شروع به رشد کرده و تولید زهرابه کرده که به انسان و دام ضرر فراوان می رساند.

نکاتی در مورد  مقابله و کنترل افلاتوکسین    

راهکارهای کنترل افلاتوکسین:

1- با توجه به متفاوت بودن زمان برداشت محصول لازم است که برداشت محصول بدون تأخیر و به موقع انجام شود.
2- پارچه مخصوص برداشت در زیر درختان پهن و محصول چیده شده همیشه در یک طرف آن ریخته و جمع آوری شود.
3- از مخلوط کردن پسته هایی که قبل از برداشت روی خاک افتاده اند با پسته های تازه چیده شده خودداری شود چون یک دانه پسته آلوده قادر است کل توده پسته را آلوده کند.
4- زمان چیدن و انتقال میوه به ترمینال فرآوری به حداقل کاهش داده شود و پسته ها بلافاصله پوست گیری، شستشو و خشک گردند. زیرا انباشتن محصول برداشت شده به صورت توده شرایط مناسب برای رشد قارچ در توده را فراهم می کند.
5- برداشت محصول در ساعات اولیه روز انجام و امکان نگهداری آن در سایه تا زمان انتقال از باغ فراهم شود.
6- عملیات فرآوری باید با حداکثر سرعت و دقت انجام گیرد و از انباشتن پسته ها (پوست گیری شده یا نشده) خودداری گردد.
7- معمولا پسته های خندان روآبی و پسته های ریز بدشکل و لکه دار، دارای افلاتوکسین بیشتری هستند. بنابراین از مخلوط کردن این پسته ها با پسته های سالم خودداری شود و از آب حاصل از شستشوی پسته ها در ترمینال مجدداً استفاده نشود.
8- اصول بهداشتی و تمیز کردن محوطه و دستگاه ها باید در ترمینال ضبط و محل فرآوری رعایت شود.
9- تخلیه و تمیز کردن قسمت های مختلف چرخ پوست گیری مورد توجه باشد تا از نبود پسته های آلوده اطمینان حاصل شود.
10- دستگاه های فرآوری داخل فضای بسته و سرپوشیده قرار گیرند و از خشک کن های دارای تجهیزات کنترل دما و محاسبه زمان لازم برای خشک شدن استفاده شود.
11- رطوبت پسته ها قبل از انتقال به انبار باید حدود 6-4 درصد باشد.
12- انتقال محصول به انبار در ساعات خنک انجام شود و مشخصات پسته وارد شده به انبار در یک دفتر مخصوص ثبت شود تا در صورت نیاز بتوان محل تولید و فرآوری آن را ردیابی کرد.
13- قبل از واردکردن محموله های جدید به انبار باید انبار را کاملا تمیز و با روش های مجاز ضدعفونی کرد.
14- دما و رطوبت انبار باید حتی الامکان پایین باشد و با دستگاه های خودکار  کنترل شود و دمای تمام محوطه انبار یکسان باشد تا از تجمع رطوبت روی محصول جلوگیری شود.
15- از تماس مستقیم گونی ها با کف و دیواره انبار جلوگیری شود و محصول بر روی پالت های چوبی قرار گیرد و تعداد مجاز قراردادن کیسه ها روی هم حداکثر 5 عدد می باشد.
16- در صورت ضرورت مبارزه با آفات انباری، سموم تدخینی با رعایت اصول فنی به کار گرفته شوند و لازم است تهویه انبار به طور کامل صورت گیرد.
17- در باغاتی که اصول کاشت (مثل فاصله کاشت و سطح تراکم) و هرس و ... رعایت شده باشد افلاتوکسین کمتری مشاهده می شود.
18- استفاده از دستگاه های با جنس مرغوب و تمیز بودن آنها باعث کاهش افلاتوکسین می شود.
19- پهن کردن پسته شسته شده در زیر نور آفتاب به مدت  48 ساعت در کاهش افلاتوکسین مؤثر است.
20- جداکردن پسته های پوک و آلوده از پسته های سالم، افلاتوکسین را کاهش می دهد.

 

استاندارد پسته

 

 

 

 

15

 

 

پسته-ويژگيها

 

 

  تجديد نظر سوم

 چاپ هفتم

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني است در ايران كه بر طبق قانون ميتواند استاندارد رسمي فرآورده‏ها را تعيين و تدوين و اجراي آنها را با كسب موافقت شورايعالي استاندارد اجباري اعلام نمايد. وظايف و هدفهاي موسسه عبارتست از:

( تعيين، تدوين و نشر استانداردهاي ملي – انجام تحقيقات بمنظور تدوين استاندارد بالا بردن كيفيت كالاهاي داخلي، كمك به بهبود روشهاي توليد و افزايش كارائي صنايع در جهت خودكفائي كشور- ترويج استانداردهاي ملي – نظارت بر اجراي استانداردهاي اجباري – كنترل كيفي كالاهاي صادراتي مشمول استانداردهاي اجباري و جلوگيري از صدور كالاهاي نامرغوب به منظور فراهم نمودن امكانات رقابت با كالاهاي مشابه خارجي و حفظ بازارهاي بين المللي كنترل كيفي كالاهاي وارداتي مشمول استاندارد اجباري به منظور حمايت از مصرف كنندگان و توليدكنندگان داخلي و جلوگيري از ورود كالاهاي نامرغوب خارجي راهنمائي علمي و فني توليدكنندگان، توزيع كنندگان و مصرف كنندگان – مطالعه و تحقيق درباره روشهاي توليد، نگهداري، بسته بندي و ترابري كالاهاي مختلف – ترويج سيستم متريك و كاليبراسيون وسايل سنجش – آزمايش و تطبيق نمونه كالاها با استانداردهاي مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقايسه‏اي و صدور گواهينامه‏هاي لازم ) .

موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بين المللي استاندارد مي باشد و لذا در اجراي وظايف خود هم از آخرين پيشرفتهاي علمي و فني و صنعتي جهان استفاده مي نمايد و هم شرايط كلي و نيازمنديهاي خاص كشور را مورد توجه قرار مي دهد.

اجراي استانداردهاي ملي ايران به نفع تمام مردم و اقتصاد كشور است و باعث افزايش صادرات و فروش داخلي و تأمين ايمني و بهداشت مصرف كنندگان و صرفه جوئي در وقت و هزينه ها و در نتيجه موجب افزايش درآمد ملي و رفاه عمومي و كاهش قيمتها مي شود.

 

كميسيون استاندارد پسته-ويژگيها
رئيس
رئيس دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد باهنر كرمان	دكتراي صنايع غذايي	فولادي - محمدحسن
اعضاء
مركز تحقيقات و بيماريهاي گياهي	ليسانس مهندسي كشاورزي	افقي - نسرين
كارشناس مسئول مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي	ديپلم	آقاجاني - فرهاد
باغدار و كشاورز	ليسانس رياضي	آگاه - مهدي
مشاور مؤسسه استاندارد	دكتراي علوم - حشره شناسي	آگه – علي اكبر
كارشناس استاندارد كرمان	ديپلم	حسيني زاده - احمد
نماينده شركت حساس - كرمان	ديپلم	دهقاني - محمد
اتحاديه صادركنندگان خشكبار	ديپلم	رسول زاده - عباس
كارشناس مسئول استاندارد و تحقيقات نعمتي تهران	ليسانس مهندسي صنايع غذايي	زماني كمپاني - عباسقلي
اتحاديه صادركنندگان خشكبار	ليسانس اقتصاد	طاووسيان - علي اكبر
مركز توسعه صادرات	ليسانس زبان انگليسي	فروتن - دره الصدف
معاون مركز تحقيقات پسته رفسنجان	فوق ليسانس مهندسي كشاورزي	فريور مهين - حسين
نماينده شركت حساس - رفسنجان	ليسانس مهندسي ماشين آلات كشاورزي	كارگر - مرتضي
كارشناس مسئول استاندارد كرمان	ليسانس زيست شناسي	مشكاني - اعظم السادات
مركز تحقيقات پسته رفسنجان	ليسانس مهندسي صنايع غذايي	ميردامادي - فاطمه
كارشناس مسئول مؤسسه استاندارد	ليسانس مهندسي صنايع	نوروزي زاده - حميرا
رئيس اداره نظارت بر مواد خوراكي استان كرمان	ليسانس مهندسي كشاورزي	يزدانپناه - روح ا...
سرپرست استاندارد رفسنجان	ليسانس فيزيك	يزدي ميرمخلصوني - سيد محمدرضا
دبير
مدير كل استاندارد و تحقيقات صنعتي استان كرمان	فوق ليسانس مهندسي كشاورزي	روشن منش - بهزاد

فهرست مطالب

 

پسته - ويژگيها

هدف

دامنه كاربرد

تعاريف و اصطلاحات

ويژگيها

طبقه بندي از ديد اندازه

بسته بندي

نشانه گذاري

پيوست الف

گواهي ويژگيهاي پسته

قابل توجه دارنده گواهي ويژگيهاي پسته

 

بسمه تعالي

پيشگفتار

استاندارد پسته كه براي نخستين بار در سال  1344تدوين و تهيه گرديد بر اساس پيشنهادات رسيده و بررسي و تأييد كميسيون فني مربوطه براي سومين بار مورد تجديد نظر قرار گرفت و در يكصد و نود و نهمين جلسه كميته ملي استاندارد كشاورزي و غذايي مورخ  76/7/30تصويب گرديد و اينك به استناد بند  1ماده  3قانون اصلاحي قوانين و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب بهمن ماه  1371به عنوان استاندارد ملي ايران منتشر مي گردد .

براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع و علوم استانداردهاي ايران در مواقع لزوم مورد تجديد نظر قرار خواهند گرفت و هر گونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استاندارد برسد در تجديدنظر بعدي مورد توجه واقع خواهد شد. بنابر اين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديد نظر آنها استفاده كرد.

در تهيه و تجديد اين استاندارد سعي شده است كه با توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه حتي المقدور بين اين استاندارد و استانداردهاي كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود.

لذا با بررسي امكانات و مهارتهاي موجود و اجراي آزمايشهاي لازم اين استاندارد با استفاده از منابع زير تهيه گرديده است:

 - 1استاندارد ملي ايران - شماره  - 15تجديد نظر دوم  - 1361پسته - ويژگيها و روش هاي آزمون.

 - 2آزمايشات انجام شده در آزمايشگاه هاي مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران.

 - 3استفاده از تجربيات كارشناسان مؤسسه استاندارد.

 - 4استفاده از تجربيات توليدكنندگان و صادركنندگان

5 - UNITED STATES STANDARDS FOR GRADES OF PISTACHIO NUTS IN THE SHELL - 1991.

6 - CODEX STANDARD FOR UNSHELLED PISTACHO - CODEX STAN 131 - 1981 - VOLUME 5 A - 1994.

7 - SOUHAITS DE SPECIFCATIONS PRODUITS (PISTACHES).

8 - A 103 IRAN PISTACHE 20/22 HPS IMCO GELRIA B.V. BY K. VAN HAREN - 1995 DEPARTMENT; RESEARCH & DEVELOPMENT.

9 - AMIN FARMS.

IRANIAN PISTACHIO GRADING STANDARDS. BY ; PRIMEX INTERNATIONAL

TRADING CORP.

10 - RAHMANIAN GROUPS GRADING SPECIFICATION.

 

پسته - ويژگيها

 - 1هدف

هدف از تدوين اين استاندارد تعيين ويژگيها، طبقه بندي، بسته بندي و نشانه گذاري هر بهر ¹ از بار بازرگاني ² (محموله) پسته مي باشد.

 - 2دامنه كاربرد

اين استاندارد شامل انواع پسته خشك خندان ايران است كه داراي پوست سخت بوده (پوست اول آن جدا شده باشد) و ممكن است به دو صورت پسته خام و يا پسته فرآيند شده عرضه گردد.

 - 3تعاريف و اصطلاحات

در اين استاندارد واژه ها و اصطلاحات با تعاريف زير به كار برده مي شود.

 - 1 - 3پسته: ميوه درختي است كه گونه اهلي آن در ايران از رقم هاي گوناگون با نام علمي . Pistacia vera Lاز خانواده  Anacardiaceaمي باشد.

 - 2 - 3پسته خشك: به پسته اي گفته مي شود كه رطوبت آن پس از برداشت به اندازه مشخص شده در بند -12-1-4اين استاندارد كاهش يافته باشد.

 - 3 - 3فرآيند: به هر كار گفته مي شود كه انجام آن باعث دگرگون شدن كيفيت پسته از ديد بافت، رنگ، بو و مزه شود مانند بو دادن، رنگ كردن، نمك يا ترشي زدن و ديگر دگرگونيها.

 - 4 - 3پسته خام: به پسته اي گفته مي شود كه پس از برداشت، جدا كردن پوست نرم، خندان كردن و خشك كردن، هيچگونه فرآيندي روي آن صورت نگرفته باشد.

 - 5 - 3پسته فرآيند شده: به پسته اي گفته مي شود كه عمل فرآيند بر روي آن صورت گرفته باشد.

 - 6 - 3ارقام پسته: به طور كلي پسته هاي ايران از نظر شكل ظاهري به دو رقم پسته كشيده و گرد تقسيم مي گردد.

 - 1 - 6 - 3پسته كشيده: در اين رقم معمولا نسبت طول به بزرگترين قطر بيش از  1/5خواهد بود.

 - 2 - 6 - 3پسته گرد: در اين رقم معمولا نسبت طول به بزرگترين قطر كمتر از  1/5خواهد بود.

 - 7 - 3پوست پسته: پسته داراي سه پوست به شرح زير مي باشد:

 - 1 - 7 - 3پوست اول: به پوست نرم بيروني و خارجي ترين پوشش پسته گفته مي شود.

 - 2 - 7 - 3پوست دوم: به پوست سخت و يا شاخي (استخواني) پسته گفته مي شود كه زير پوست اول قرار دارد.

 - 3 - 7 - 3پوست سوم: به پوست نازكي گفته مي شود كه مغز پسته را مي پوشاند.

 - 8 - 3بار بازرگاني: مقداري از كالا است كه برابر پيمان در يك نوبت حمل و تحويل مي شود. يك بار بازرگاني مي تواند شامل يك يا چند بهر باشد.

 - 9 - 3بهر: قسمتي از يك بار بازرگاني است كه داراي ويژگيهاي يكسان باشد.

 - 10 - 3اندازه (ميزان درشتي): ³ به شمار پسته در يكصد گرم گفته مي شود.

 - 11 - 3يكنواختي: به يكنواخت بودن پسته از ديد رقم و اندازه گفته مي شود.

 - 12 - 3مواد خارجي: به موادي غير از پسته نظير پوست سبز و يا پوست سخت بدون مغز، سنگريزه و غيره كه با چشم غير مسلح ديدني و به طرق مختلف قابل جدا شدن باشد، گفته مي شود.

 - 13 - 3مغز پسته آزاد: به مغز پسته اي گفته مي شود كه از داخل پوست سخت پسته بيرون آمده باشد.

 - 14 - 3ناخندان به پسته اي گفته مي شود كه پوست سخت آن در جهت درز و برجستگي طولي به طور طبيعي و مكانيكي شكاف برنداشته باشد و يا طول شكاف ايجاد شده كمتر از  محيط خارجي پسته بوده بطوري كه شاخصي به ضخامت  0/4ميليمتر و عرض  6ميليمتر از آن عبور نكند.

 - 15 - 3خندان به پسته اي گفته مي شود كه ناخندان نباشد.

 - 16 - 3كم خندان: به پسته خنداني گفته مي شود كه فاصله دو لبه پوست سخت آن كمتر از دو ميليمتر باشد.

 - 17 - 3پوكي: به حالتي گفته مي شود كه مغز پسته كمتر از  25درصد وزن پسته را شامل گردد.

 - 18 - 3نارسي: به حالتي گفته مي شود كه رشد طبيعي مغز پسته در اثر عوامل مختلف كامل نشده و يا كوچك باقي مانده باشد. در اين حالت مغز پسته كمتر از  47درصد و بيشتر از  25درصد وزن پسته را شامل مي گردد.

 - 19 - 3آفت زنده: عبارت است از وجود هر گونه ارگانيسم زنده در هر يك از مراحل رشد نظير شش پايان، كنه ها، قارچها و باكتريها و غيره كه مغز پسته را خورده و يا روي آن نشو و نموكرده و باعث آلودگي و كاهش كمي و كيفي آن مي شود.

 - 20 - 3آفت زدگي: به آثار برخاسته از كار آفات كه با چشم غير مسلح بر روي مغز پسته ديدني باشد گفته مي شود. اين آثار به صورت حفره هاي محل تغذيه شش پايان، كنه ها، وجود تنيده ها و فضولات پوسته هاي تخم، لارو، شفيره، كپك زدگي، قارچ زدگي و مانند آن در مغز پسته ديدني است.

 - 21 - 3تندي: به طعم و مزه ناخوشايند ناشي از اكسيداسيون چربي در مغز پسته گفته مي شود.

 - 22 - 3طعم غير طبيعي: به بو و مزه غير طبيعي ناشي از نفوذ آلودگي هاي محيط و شيميائي (نظير نفت و نفتالين) در مغز پسته گفته مي شود.

 - 23 - 3طعم سوختگي: به طعم غير طبيعي كه ممكن است در اثر شرايط نامطلوب فرآيند شدن (درجه حرارت بالا و زمان طولاني) ايجاد گردد ، گفته مي شود.

 - 24 - 3رنگ پوست پسته:

 - 1 - 24 - 3رنگ پوست پسته خام عبارت است از رنگ طبيعي پوست سخت كه بر حسب رقم و نوع عمليات بعد از برداشت معمولا از شيري تا كرم تيره متغير است. در بعضي از ارقام خطوط دودي رنگي در انتهاي پوست بيروني پسته مشاهده مي گردد كه طبيعي مي باشد.

 - 2 - 24 - 3رنگ پوست پسته فرآيند شده: عبارت است از رنگ پوست سخت پسته كه بر حسب نوع فرآيند مي تواند متغير باشد.

 - 25 - 3بدرنگي: به حالتي گفته مي شود كه پوست سخت در  سطح كل و يا  سطح يك لبه رنگ طبيعي خود را نداشته باشد. (تغيير رنگ به زرد، خاكستري تا سياه رنگ صورت گرفته باشد.)

 - 26 - 3بد شكلي: به حالتي گفته مي شود كه پسته شكل عادي خود را نداشته باشد و يا در ناحيه غير شكاف طولي شكستگي پيدا كرده باشد.

 - 27 - 3گوي: اصطلاحأ به پسته اي گفته مي شود كه پوست اول آن جدا نگرديده و يا بيش از  سطح كل پوست سخت را در بر گرفته باشد.

 - 28 - 3رطوبت: به ميزان آب موجود در پسته گفته مي شود.

 - 29 - 3كد ويژه استاندارد پسته: مجموع حرف و رقم هايي است كه نشان دهنده خلاصه برآيند برخي از آزمايشهاي فيزيكي انجام شده است. (رجوع شود به پيوست)

 - 30 - 3مواد افزودني: ⁴ به موادي گفته مي شود كه استفاده از آن مجاز بوده و براي ايفاي نقش خاصي ماندن بهبود طعم، بالا بردن ارزش غذايي و يا بالا بردن مدت نگهداري عمدا به فرآورده اضافه مي گردد.

 - 31 - 3آفلاتوكسين: زهرابه اي است كه از سوي شماري از گونه هاي قارچ اسپرژيلوس ⁵ به وجود مي آيد.

 - 32 - 3مانده سموم: عبارت است از باقيمانده سمومي كه پس از عمليات مبارزه  شيميائي با آفات باغي و انباري در محصول پسته مانده باشد.

 - 4ويژگيها

پسته هاي خام و فرآيند شده بايد داراي ويژگيهاي زير باشد

يادآوري  :1بار بازرگاني مخلوط با ذكر عنوان مخلوط منعي براي صدور ندارد.

يادآوري  :2تا تهيه ليست افزودني هاي مجاز، استفاده از افزودنيهاي ديگر در صورت تأييد مؤسسه استاندارد بلامانع است.

يادآوري  :3حد مجاز بالا و پايين آفلاتوكسين براي صادرات بنا به درخواست كشور خريدار تعيين مي گردد.

 - 5طبقه بندي از ديد اندازه

پسته از ديد اندازه برابر جدول زير طبقه بندي مي گردد.

 - 6بسته بندي

 - 1 - 6بسته بندي پسته خام:

 - 1 - 1 - 6بار بازرگاني پسته خام مي تواند در گوني هايي از جنس كنفي و يا الياف مصنوعي مناسب و ضخيم ⁶ ، كارتن و يا بسته بندي ديگر كه استفاده آن در مواد خوراكي مجاز و داراي استحكام لازم نيز باشد، بسته بندي گردد.

 - 2 - 1 - 6چنانچه بسته بندي تحت خلاء و يا محتوي گازهاي بي اثر نباشد، بايد بسته بندي كالا در لفاف و پوشش قابل تهويه صورت گيرد.

 - 3 - 1 - 6مواد بسته بندي بايد نو، سالم، تميز، خشك و بدون بوي ناخوشايند باشد.

 - 4 - 1 - 6روش بسته بندي بايد بگونه اي باشد كه با در نظر گرفتن مشخصات مواد و لوازم بسته بندي حفاظت لازم عليه هر گونه ضايعات و آسيب ناشي از عمليات معمول ترابري را تامين نمايد .

 - 5 - 1 - 6وزن بسته بندي گوني نبايد از  50كيلوگرم و در كارتن از  20كيلوگرم بيشتر باشد

يادآوري: بسته بندي بزرگتر كه با وسايل مكانيكي مانند ليفتراك جابجا مي شود، محدوديتي از نظر وزن نخواهد داشت.

 - 2 - 6بسته بندي پسته فرآيند شده:

 - 1 - 2 - 6افزودن بر شرايط بسته بندي بند 1 - 6، بسته بندي پسته فرآيند شماره بايد داراي پوشش دروني براي جلوگيري از نفوذ آب و دمه (بخار) باشد.

 - 2 - 2 - 6پسته فرآيند شده در بسته بندهاي كوچك (زير  2كيلوگرم) از جنس سلوفان، نايلون، ورق آلومينيوم، قوطي فلزي و غيره مي تواند در داخل بسته بنديهاي ذكر شده در بند  1 - 1 - 6اين استاندارد قرار گرفته و در اين حالت الزامي به وجود پوشش دروني بند  1 - 2 - 6نمي باشد.

 - 7نشانه گذاري

نشانه هاي زير بايد با خط خوانا، و جوهر غير رسمي و پاك نشدني به زبان فارسي و اگر صادر مي شود به زبان انگليسي و يا زبان كشور خريدار نوشته شود.

 - 1 - 7نشانه گذاري پسته خام:

 - 1 - 1 - 7نام و رقم محصول

 - 2 - 1 - 7وزن خالص

 - 3 - 1 - 7نام و يا علامت تجارتي صادركننده

 - 4 - 1 - 7شماره سري

 - 5 - 1 - 7عبارت "محصول ايران"

 - 2 - 7نشانه گذاري پسته فرآيند شده:

 - 1 - 2 - 7نشانه گذاري پسته فرآيند شده با وزن بيش از  2كيلوگرم

1 -1 - 2 - 7 -نشانه هاي بند  1 - 7

2 -1 - 2 - 7 نوع فرآيند

 - 2 - 2 - 7نشانه گذاري پسته فرآيند شده با وزن تا  2كيلوگرم (بسته بندي كوچك)

 - 1 - 2 - 2 - 7نشانه هاي بند  1 - 7به استثناي بند 4 - 1 - 7

 - 2 - 2 - 2 - 7نوع فرآيند

 - 3 - 2 - 2 - 7تاريخ فرآيند شدن

 - 4 - 2 - 2 - 7تاريخ مصرف

 - 5 - 2 - 2 - 7تركيبات ..........

پيوست الف

گواهي ويژگيهاي پسته

هر درخواست كننده مي تواند براي هر بهر از محموله پسته يكنواخت خود، درخواست صدور برگ گواهي ويژگيهاي پسته را به دو زبان انگليسي و فارسي بنمايد. برگ گواهي ويژگيهاي پسته، طبق بند پ -  2اين استاندارد تكميل مي گردد.

 - 1در برگ گواهي ويژگيهاي پسته كد ويژه استاندارد پسته مندرج مي گردد. اين كد كه از نتايج برگ آزمون استخراج خواهد شد، داراي دو عدد در طرفين يك حرف لاتين ⁷ مي باشد. عدد سمت چپ مربوط به اندازه پسته (شماره طبقه)، حرف لاتين تعيين كننده رقم پسته و عدد سه رقمي سمت راست مربوط به خلاصه برآيند آزمون فيزيكي ويژگيها مي باشد.

 - 1 - 1عدد سه رقمي راست از تركيب اعداد 1،  2و  3تشكيل و به شرح زير تعيين مي گردد.

 - 1 - 1 - 1اولين رقم سمت چپ از جدول  1انتخاب مي گردد⁸.

 - 2 - 1 - 1دومين رقم از جدول  2انتخاب مي گردد.

 - 1 - 3 - 1سومين رقم (اولين رقم سمت راست) از جدول  3انتخاب مي گردد.

مثال براي تعيين كد ويژه استاندارد پسته:

نمونه اي مورد آزمايش قرار گرفته و نتايج زير حال گرديده است. كد ويژه مربوط به اين نمونه به شرح زير تعيين مي گردد.

پسته به اندازه  89دانه در صد گرم متعلق به طبقه  90است.

نوع پسته كشيده و با حرف  Lمشخص مي گردد.

عدد سه رقمي سمت راست كه با استفاده از جداول  1و  2و  3انتخاب مي گردد.

به ترتيب رقم اول سمت چپ « 2 »رقم مياني «3»و سومين رقم (اولين رقم سمت راست)  «3»خواهد بود.

كد ويژه اين بهر عبارت است از : 90L233

 - 2مشخصات هر بهر از بار بازرگاني پسته در فرم گواهي ويژگيها درجه و قابل ارائه به متقاضي مي باشد

قابل توجه دارنده گواهي ويژگيهاي پسته

 - 1گواهي ويژگيهاي پسته بر اساس مشخصات هر بهر بعد از نمونه برداري و آزمايش تكميل مي گردد.

 - 2كد ويژه استاندارد پسته كه خلاصه برآيند آزمون فيزيكي هر بهر مي باشد شامل يك حرف لاتين  Lو  Rدر بين دو عدد مي باشد. حرف  Rتعيين كننده رقم گرد و حرف  Lتعيين كننده رقم كشيده پسته است.

- عدد سمت چپ مربوط به اندازه (شماره طبقه) مي باشد كه از جدول الف تعيين مي گردد.

عدد سه رقمي سمت راست كه از تركيب اعداد  1و  2و  3تشكيل مي شود به ترتيب از جداول  1و  2و  3بدست مي آيد. به طوري كه رقم اول از جدول 1، رقم دوم از جدول  2و رقم سوم از جدول  3استخراج مي گردد.

 

 

 

 

1-Lot

 

2-Shipment

 

-3در اصطلاح عرف بازار اين كميت به انس نشان داده مي شود و آن شمار پسته در يك انس ( 28/35گرم) مي باشد. (Size )

 

-4ليست مواد افزودني هاي مجاز بعدا اعلام و به استاندارد اضافه خواهد شد

 

5-Asperjillus

 

-6منظور از كلمه ضخيم براي گوني كنفي دارا بودن وزن مخصوص كمينه  650گرم و براي كيسه با الياف مصنوعي 120گرم در هر متر مربع باشد.

 

-7حروف لاتين  Rاول كلمه  Roundبه معني گرد و حرف اول كلمه  Longبه معني كشيده و منظور دو رقم گرد و كشيده پسته مي باشد.

-8در انتخاب درجه در هر يك از جداول، بالاترين رقم ملاك عمل خواهد بود.

 

ISLAMC REPUBLIC OF IRAN

 

Institute of Standards and Industrial Research of Iran

 

ISIRI NUMBER

 

15

 

 

PISTACHIO, PRINCIPLES OF GRADING, PACKAGING & MARKING

 

 

3 rd. Revision

7 th. Edition