نقش مس
- نقش مس در سلامتي انسان مقدار مصرف روزانه
مس در بدن انسان در مقايسه با آهن و روي (20 ميلي گرم در روز ) بسيار اندك و در حدود دو ميلي گرم در روز گزارش شده است . مس با كمك به جذب آهن ،سطح انرژي بدن را بالا نگه مي دارد و عوارض كمبود مس كه عمدتا كم خوني است و ورم معده است ،در صورت جذب كافي آن كمتر مشاهده مي شود . نظر به اين كه نياز روزانه انسان نسبت به مس خيلي پايين است ، بنابراين در صورت مصرف غلات ، حبوبات وسبزي نبايد در مورد كمبود مس نگران بود . حبوبات خشك ،گندم ، جگر گاو و گوساله ، ميگو و اغلب غذاهاي دريايي حاوي مقادير زيادي مس مي باشد . 2- نقش مس در گياه مس در گياه بيشتر در فعاليت هاي آنزيمي دخيل است . وجود اين عنصر در سيستم هاي آنزيمي اكسيداز _ كاتالاز ضروري است . همچنين اين عنصر در واكنش هايي انتقال الكترون سهيم و فعال كننده چندين آنزيم مي باشد . اين عنصر در گياه متحرك نيست و بنابراين كمبود آن ابتدا در برگ هاي جوانتر گياه مشاهده مي شود . گياهان يونجه ، كاهو ، يولاف ، پياز ، مركبات ، درختان ميوه و گندم بيشترين حساسيت را به كمبود مس نشان مي دهند . اين در حالي است كه لوبيا ف نخود فرنگي ، سيب زميني و سويا كمترين حساسيت را نسبت به مس نشان مي دهند . علائم كمبود مس در غلات دانه ريز شامل زردي عمومي گياه ، سوختگي و پيچيدگي نوك برگ ها و ظهور رنگ سبز كم رنگ در برگ هاي جوان و عدم تشكيل كامل سنبله به ويژه سنبله انتهايي است . كمبود مس در مركبات بلافاصله باعث كلروز نمي شود ، اولين نشانه ي كمبود در بافت هاي جوان گياه مشاهده مي شوند . اين درختان شاخه هاي پررشدي با برگ هاي درشت به وجود مي آورند . برگ ها به رنگ سبز تيره ولي با لكه هاي زرد رنگ درمي آيند . برگهادر بسياري از سبزي ها در اثر كمبود مس ، شادابي خود را از دست مي دهند . ممكن است به رنگ سبز تيره باقي بمانند ولي لكه هاي زرد رنگي روي شاخه هاي سبز كنار يا پايين گره اتصال برگ به وجود مي آيد . در گندم ، كمبود مس باعث كوچك شدن خوشه ها شده و حتي دانه نيز در انتهاي خوشه ها تشكيل نمي شود . بروز علائم در استان كرمانشاه و استان فارس و .... گزارش شده است . فسفر خاك در اين مزارع گندم ديم بالا بوده ، حدود 15 ميلي گرم در كيلوگرم گزارش شده است و احتمالا يكي از عوامل بروز كمبود مس ، زيادي فسفر بوده است . در مركبات منطقه ي جيرفت و باغات سيب كوثر ، كمبود مس در برگها و ميوه ها مشاهده گرديده است . مقدار مس مورد نياز گياهان بسيار كم بوده ، ممكن است به صورت كمپلكس آلي مانند Cu-EDTA نيز جذب شود . ولي بهتر به صورت سولفات مس كه يك توليد داخلي است استفاده شود . كمبود مس ، سبب تراكم آهن در ذرت به ويژه در گره ها مي شود . همين مساله در تجزيه برگ هاي تعدادي از باغات مركبات جيرفت مشاهده گرديد . در حالي كه در تجزيهئ برگي ، غلظت مس در نمونه برگ ها حدود چهار ميلي گرم در كيلوگرم بود ،غلظت آهن بالغ بر 100 ميلي گرم در كيلو گرم گرديد . تحت شرايطي كه غلظت مس عمدتا به دليل پايين بودن pH ، بالا باشد ، مسموميت ناشي از زيادي آن در تعدادي از محصولات زراعي نظير سيب زميني ، لوبيا و سويا ديده مي شود . 2+ 2+ مس در پوسته زمين ، اغلب به شكل كاني سولفيد وجود دارد ، اگرچه فرم هاي ناپايدار آن نظير سيلكات ، 2+ كربنات و سولفات هم وجود دارند . مس در تركيبات طبيعي عمدتا به صورت دو ظرفيتي( Cu ) يافت مي شود . غلظت اين عنصر در خاك هاي مختلف بين 10 تا 50 ميلي گرم در كيلو گرم متغير است . مادامي كه 2+ در خاك شرايط اكسيداسيون فراهم باشد مس به فرم اكسيد شده ( Cu ) در خاك غالب است و همين فرم آن هم براي تغذيه گياه اهميت دارد . قابليت دسترسي مس براي گياه نظير اغلب ريزمغذي هاي فلزي ،به pH خاك بستگي دارد و با افزايش pH از قابليت جذب آن كاسته مي شود . با افزايش pH خاك ، مس با آنيون هاي هيدروكسيل توليد تركيبات پايداري مي كند . در خاك هاي آلي نيز مس اغلب به فرم كمپلس هاي آلي بسيار پايدلر وجود دارد و قابليت جذب آن براي گياهانذ كم است . مس هم مثل آهن و روي با فسفر داراي اثر متقابل است . بنابراين مصرف زياد فسفر ممكن است باعث بهبود تشديد شرايط خواهد شد . همچنين بين آهن ومس نيز اثر متقابل وجود دارد . بنابراين در شرايطي كه غلظت مس در خاك ( مثلا در اثر استفاده مداوم از سموم قارچ كش حاوي مس ) افزايش يابد ف باعث كمبود آهن در گياه شد . در اين شرايط استفاده از كود هاي آهن به تنهايي نمي تواند باعث حل مشكل شود . وجود اثر متقابل بين عناصر روي و موليبدن با مس به اثبات رسيده است . حد بحراني مس در خاك در مقايسه با روي ( يك ميلي گرم در كيلوگرم ) كمتر بوده ، در حدود 5/0 ميلي گرم در كيلوگرم گزارش شده است . مطالعات نشان داده كه مقدار مطلق يك عنصر غذايي كم مصرف در محيط ريشه چندان عامل مهمي نيست بلكه مقدار عناصر ريزمغذي در رابطه با يكديگر مهم تر است . بنابراين اندازه گيري كمي هر يك به تنهايي ممكن است گمراه كننده باشد و بايد تمام اين عناصر در يك جا آزمايش شوند . در نتيجه كه از برگ هاي مركبات در جيرفت انجام گرفت ، مشكل كمبود تعادل عناصر غذايي به ويژه عناصر ريز مغذي ديده مي شود.