ازت
ازت مهم‌ترین عامل محدود کننده تغذیه‌ای در رشد و تولید گیاهان است. به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک مثل شرایط کشور ایران که مواد آلی خاک کم می‌باشد و در نتیجه فقر ازت عامل محدود کننده‌ی مهمی است.


ازت در خاک
- آلی؛
- معدنی؛
- عنصری.

ازت آلی نمی‌تواند مستقیم مورد استفاده گیاه قرار بگیرد. ازت آلی باید طی فرایند معدنی شدن به ازت معدنی تبدیل شود تا قابل جذب برای گیاه باشد. در فرایند معدنی شدن یا مینرالیزیشن (Mineralization) باکتری‌های خاک مهم‌ترین نقش را ایفا می‌کنند، یکی از وظایف مهم این باکتری‌ها معدنی کردن ازت آلی است.
ازت عنصری توسط تثبیت کننده‌های ازت تبدیل به ازت معدنی شده و قابل استفاده برای گیاه می‌شوند.


منابع تأمین ازت خاک
- مواد آلی خاک؛
- کودهای شیمیایی؛
- تثبیت کننده‌های بیولوژیک؛
- نیترات موجود در آب؛
- باران‌های اسیدی.
البته توجه داشته باشید که نیترات در آب آبیاری وجود دارد و باران‌های اسیدی معمولاً در مناطق صنعتی و شهرهای بزرگ ریزش دارند.
البته ازت هوا منبع اصلی انواع ازت می‌باشد.


جذب ازت توسط گیاه به صورت
- یون‌های‌ آمونیوم یا NH4
- یون نیترات یا - NO3
- مولکول اوره CO(NH2)2 است.
ازت به هر صورتی که توسط گیاه جذب شود در داخل گیاه توسط جریان احیاء به اسیدهای آمینه و سپس پروتئین تبدیل می‌شود و نقش خودش را در فیزیولوژی گیاه ایفا می‌کند.


نقش ازت در گیاه
بیشترین تأثیر ازت در رشد رویشی گیاه می‌باشد. یعنی ازت رشد شاخه و برگ گیاه را زیاد می‌کند و همچنین گیاهانی که از ازت کافی برخوردارند رشد سبزینه‌ای خیلی خوبی دارند. ازت به عنوان جزئی از مولکول کلروفیل در گیاه و یا ساختمان پروتئین و آنزیم‌های گیاهی نقش بسیار مهمی دارد. بدین صورت که هر مولکول کلروفیل دارای 4 اتم ازت است. کلروفیل در گیاهان آلی و سبز در عمل فتوسنتز نقش بسزایی دارد. ازت در ساختمان DNA و RNA شرکت دارد که این دو از ترکیب‌های مهم در گیاهان هستند.


اثرات کمبود ازت
کمبود ازت باعث کاهش رشد عمومی و کلی گیاه می‌شود. با توجه به اینکه ازت جزئی از ساختمان کلروفیل است، بر اثر کمبود، کلروفیل خوب ساخته نمی‌شود و برگ‌های گیاه زرد می‌شوند. برگ‌های زرد شده گیاه ابتدا در برگ‌های قدیمی و مسن آن مشاهده می‌شوند.
علائم کمبود ازت در گیاهان زینتی مثل گل سرخ، بگونیا، میخک، شمعدانی و میمون دیده می‌شود. برای مثال در گل میخک وقتی ازت ناکافی باشد برگ‌های کوچک، ساقه‌های کوتاه و میان گره‌های کوتاه دیده می‌شود و تعداد غنچه و گل هم کم و محدود است. بدین معنی که کمبود ازت در رشد و کیفیت محصول اختلال ایجاد می‌کند.

راهنمای تشخیص کمبود ازت در گیاهان


گیاهان زینتی علائم اصلی برای تشخیص کمبود گل سرخ برگ‌ها سبز روشن و سپس زرد می‌شوند، غنچه‌ها خیلی کوچک و کمرنگ می‌باشند بگونیا برگ‌ها به رنگ قرمز آجری درمی‌آیند، گیاه کوتاه و تعداد گل محدود است میخک برگ‌ها کوچک ساقه کوتاه با میان‌گره کوتاه، تعداد غنچه و گل محدود می‌باشد مینا برگ‌ها زرد، برگ‌های پیر خشک می‌شوند، ساقه چوبی با میان گره‌های کوتاه سینه رز برگ‌ها زرد با ظاهر زنگ زده، برگ‌ها پس از خشک شدن هم‌چنان روی ساقه باقی می‌مانند، غنچه‌ها کوچک بوده و خیلی به کندی رشد می‌کنند شمعدانی برگ‌ها سبز روشن با حلقه مشخص قرمز برنزی نزدیک وسط برگ، برگ‌های پیر به رنگ قرمز خوشرنگ با حلقه قرمز مایل به زرد نزدیک دم‌برگ، برگ‌ها پس از خشک شدن مدتی روی ساقه باقی می‌مانند، گل نمی‌دهند. میمون برگ‌ها سبز روشن، زرد بین رگ‌برگ‌ها، برگ‌های پیر به رنگ زرد مایل به آجری درآمده و سپس خشک می‌شوند.

مصرف زیاد ازت برای خود گیاه مشکل ایجاد نمی‌کند اما در گیاهانی که خوراکی هستند بر اثر مصرف زیاد ازت تجمع نیترات در گیاه حاصل می‌شود. بدین صورت که نیترات احیاء نشده در گیاه، تجمع پیدا کرده و برای انسان مشکل ایجاد می‌کند، بطوریکه حتی می‌تواند سرطان‌زا باشد. مصرف زیاد ازت مشکلاتی غیر مستقیم برای گیاه ایجاد می‌کند و حساسیت گیاهان را به آفات و بیماری‌های قارچی افزایش می‌دهد. گیاهان با مصرف زیاد ازت مقاومت خود را در برابر سرما از دست داده و گل‌ها و شکوفه‌های آن‌ها از بین رفته یا دچار سرمازدگی می‌شوند.


غلظت مناسب ازت
غلظت ازت در گیاهان مختلف، متفاوت است. به عنوان مثال در گل گلایول غلظت مناسب 3 تا 5.5 درصد است. یعنی غلظت بیش از 5.5% زیادی ازت و کمتر از 3% کمبود ازت، در نظر گرفته می‌شود.

غلظت مناسب ازت در برگ تعدادی از گل‌ها و گیاهان زینتی
نوع گل درصد ازت برگ زمان نمونه‌برداری گلایول 5.5 - 3 برگ‌های کامل قبل از برداشت گل داودی 5.5 - 3 چهارمین برگ از انتها شروع جوانه گل گل سرخ 5 - 3 برگ‌های کامل – شروع گل دهی میخک 2.5 - 2.3 برگ‌های کامل – شروع گل دهی