جراحي با نانو رباتها براساس گزارش اعلام شده از سوي موسسه ملي و انجمن سرطان ايالات متحده آمريكا مراحل آزمايشي بررسي تاثير داروي ساخته شده براي مبارزه با بيماري‌هاي سرطاني، نتايج موفقيت‌آميزي را به همراه داشته و توانسته است موارد جديد ابتلا به سرطان و همچنين آمار مرگ و مير ناشي از ابتلا به اين بيماري را در زنان و مردان به ميزان قابل توجهي كاهش دهد.
در فاصله زماني بين سال‌هاي 1999 تا 2005 ميلادي آمار تشخيص موارد جديد مبتلا به سرطان سالانه 8 درصد كاهش يافته است. اگرچه در سال‌هاي اخير مرگ و مير ناشي از برخي بيماري‌هاي خاص رشد صعودي داشته است، اما به دليل كاهش پيامدهاي نامطلوب ناشي از ايجاد سلول‌هاي سرطاني در برخي از اندام‌ها نظير پروستات، ريه، پستان و روده نرخ مرگ و مير ناشي از سرطان در كشورهاي مختلف به ميزان چشمگيري كاهش يافته است. البته بايد توجه داشت كه اين موضوع از بسياري جهات قابل تامل است. برخي از محققان و كارشناسان بر اين باورند كه نتايج به دست آمده از بررسي‌هاي آماري مي‌تواند ناشي از كاهش مراجعه بيماران به مراكز درماني براي انجام آزمايشات تشخيصي مانند انجام ماموگرافي، تست‌هاي تشخيصي پروستات و ديگر روش‌هاي تشخيص سلول‌هاي سرطاني در اندام‌ها و اعضاي مختلف بدن باشد. در اين صورت، پزشكان از وجود بيماران ديگري كه هنوز ابتلا به سرطان در آنها تاييد نشده است، آگاه نخواهند بود. اين در حالي است كه از سوي ديگر كاهش آمار مبتلايان به سرطان مي‌تواند بازتاب انتخاب روش سالم زيستن توسط افراد مختلف و بويژه تصميم‌گيري آنها مبني بر ترك عادات غيرسالم و غيربهداشتي در برنامه زندگي باشد. اگرچه دستيابي به اين هدف، رويدادي است كه بايد آن را به فال نيك گرفت، اما بايد توجه داشت كه حفظ چنين جرياني مستلزم انجام اقداماتي ديگر مانند ايجاد تغييراتي مشابه در شيوه زندگي افراد است.

حمله به سلول‌هاي سرطاني با نانوذرات

از آنجايي كه نانوفناوري توانسته است به نتايج موفقيت‌آميزي در انتقال داروها به هدف در مراحل آزمايشي و باليني دست يابد، محققان اميدوارند با استفاده ازنانوذرات بتوانند در آينده‌اي نه‌چندان دور براي انتقال روش‌هاي درماني مختلف ضد سرطاني در بدن، به روش درماني موثري براي اين بيماري كه رتبه اول عامل مرگ و مير انسان‌ها در سطح جهان را به خود اختصاص داده است، دست يابند. براساس مطالعات انجام شده شكل نانوذرات بيش از اندازه آنها در از بين بردن سلول‌هاي سرطاني موثر خواهد بود. با تغيير شكل ناقل‌هاي ميكروسكوپي داروها ممكن است به جاي اين كه نانوذرات بتوانند در سلول‌هاي سرطاني نفوذ كرده و آنها را منهدم سازند، خود طعمه سيستم ايمني بدن شده و از بين بروند. اگرچه از نظر منطقي هرچه اين ذرات كوچك‌تر باشند، توانايي نفوذ آنها در غشاء سلولي نيز به مراتب بيشتر خواهد بود، اما به گفته دانشمندان با توجه به واكنش سيستم ايمني بدن نسبت به اين نانوذرات اگر شكل آنها ميله‌اي باشد در مقايسه با ديگر انواع نانوذرات سريع‌تر جذب سلول‌هاي هدف مي‌شوند. اگر ايمني و تاثير مثبت نانوتكنولوژي به عنوان روشي جديد در دارورساني مورد تاييد قرار گيرد، مي‌توان نانوذرات غليظ شده حامل دارو را به طور مستقيم به محل مورد نظر تزريق كرد. در صورتي كه بتوان اين ذرات را از مواد آلي زيستي و به شكل‌هاي گوناگون طراحي كرد، براي مثال جايگزيني روش تزريق و نانوذرات ناقل دارو به محل مورد نظر به جاي تزريق وريدي 2 ساعته داروهايي كه براي درمان بيماران مبتلا به آرتريت روماتيسمي تجويز مي‌شود، امكان‌پذير خواهد بود. علاوه بر اين در اين روش، دارو در زمان مورد نظر و بدون اين كه بخشي از آن هدر برود به محل مورد نظر تزريق خواهدشد. با توجه به آنچه گفته شد مي‌توان پيش‌بيني كرد در آينده نانوربات‌ها ساخت و انتقال داروها در بدن را متحول ساخته و به تسخير درآورند. اگرچه پيش از اين دانشمنداني همچون ريچارد فاينمن با ارائه مقالاتي در سال 1959 ميلادي با بررسي موانع و محدوديت‌هاي موجود در مسير ساخت اجسام بسيار كوچك و مينياتوري در ابعاد نانو دستيابي به اين هدف را براساس فناوري‌هايي كه در اين بازه زماني در اختيار داشتند، امكان‌پذير نمي‌دانستند، اما خوشبختانه امروزه با اتكا به فناوري‌هاي نويني كه در اختيار دانشمندان قرار گرفته است، دستيابي به بسياري از اهداف ديرينه امكان‌پذير شده است.

ذراتي در ابعاد نانو

يافته‌هاي نوين، نويدبخش دستيابي به تجهيزاتي در ابعاد ميكروسكوپي است كه با هدف قرار دادن سلول‌هاي سرطاني جايگزين روش‌هايي خواهند شد كه در مقايسه از دقت كمتري برخوردار بوده و علاوه بر سلول‌هاي سرطاني، با عوارض جانبي براي بافت‌هاي سالم بدن همراه بودند. استفاده از مواد شيميايي سمي يا پرتو درماني براي مبارزه با سلول‌هاي سرطاني از جمله روش‌هايي است كه اگرچه در مبارزه با سلول‌هاي سرطاني در بدن موفقيت‌آميز بوده است اما با عوارض جانبي براي بافت و سلول‌هاي سالم پيرامون سلول‌هاي سرطاني همراه است. اين در حالي است كه استفاده از فناوري نانو در حوزه پزشكي براي يافتن سلول‌هاي سرطاني و از بين بردن آنها مي‌تواند بدون اين كه به سلول‌هاي سالم آسيبي برساند آنها را به طور هدفمند از بين ببرد. پزشكان پيش‌بيني كرده‌اند كه استفاده از اين روش در درمان طيف وسيعي از بيماري‌هايي مانند سرطان به عنوان سلاحي جديد در مبارزه با بيماري‌ها مي‌تواند انقلاب عظيمي را در حوزه پزشكي بنيان‌گذاري كند، نانو ذارت مي‌توانند به طرق مختلف سلول‌هاي هدف را مورد حمله خود قرار دهند كه يكي از اين‌ راه‌ها ورود اين ذرات به جريان خون و مكان‌يابي سلول‌هاي سرطاني است. همچنين اين ذرات مي‌توانند با انتقال داروها به سلول‌هاي هدف و آزادسازي اين داروها در داخل و يا نزديكي سلول‌هاي سرطاني سبب كوچك شدن يا منهدم ساختن آنها شوند. به عبارت ديگر نانوفناوري چگونگي شناسايي، تشخيص، درمان و پيشگيري از بيماري‌هاي مختلف را تحت‌‌تاثير خود قرار خواهد داد. از آنجايي كه فناوري‌هاي نوين به دست آوردن اطلاعات زيستي و تجزيه تحليل آنها در كمترين زمان ممكن و با صرف كمترين هزينه را امكان‌پذير ساخته‌اند مي‌توان اميدوار بود كه پزشكي با اتكا به اين توانمندي آينده درخشاني را پيش‌روي داشته باشد. يكي از زيرساخت‌هاي اصلي و مهم در اين روند، در اختيار داشتن تجهيزات بسيار كوچك در ابعاد نانو متري است كه انجام آزمايشات تشخيصي از تنها مقدار اندكي از نمونه خون جمع‌آوري شده از فرد بيمار و يا حتي يك سلول از بافت بيمار را امكان‌پذير مي‌سازد. به اين ترتيب راه‌هاي جديدي براي بررسي و درمان بيماري‌ها بدون اين كه بدن فرد را به عنوان يك سيستم پويا از واكنش‌هاي مولكولي در نظر گرفته و تحت بررسي قرار دهيم در اختيار خواهد بود. علاوه بر اين در نهايت مي‌توان سيستم‌هاي سطحي اندازه‌گيري پارامترهاي متغير را به صورت يك مدل رايانه‌اي مورد توجه قرار داده و درباره نخستين شاخص‌هاي يك بيماري اطلاعاتي را به دست آورد.

درمان در سطح وسيع

اگرچه گسترش فناوري نانو در حوزه پزشكي هدفي است كه دستيابي به آن مستلزم انجام تحقيقات بسيار در اين زمينه خواهد بود اما اين بدين معني نيست كه دستيابي به چنين هدفي دور از انتظار است. از آنجايي كه نانوفناوري بيش از آن كه به عنوان كاربرد اتم‌ها به عنوان واحدهاي ساختماني مطرح باشد به عنوان كاربرد مكانيك كوانتومي در زمينه‌هاي مختلف علوم مهندسي مورد توجه قرار گرفته است بنابراين مي‌توان اميدوار بود كه نانو داروها نيز بتوانند روزي به عنوان يك روش سيستماتيك و طبقه‌بندي شده براي انجام مطالعات در حوزه سلامت و همچنين تضمين سلامت و بهبود بيماران در سطح مولكولي مورد استفاده قرار گيرند.
تسريع پيشرفت و توسعه علوم ژنتيكي زمينه مناسبي را براي ايجاد سهولت در شناسايي و تشخيص بيماري‌ها حتي در صورت عدم وجود نشانه‌هاي باليني در فرد بيمار، به وجود خواهد آورد. به اين ترتيب نه تنها با استفاده از آزمايشات تشخيصي نمونه‌گيري خون فرد بيمار تشخيص ايجاد سلول‌هاي سرطاني در كبد امكان‌پذير خواهد بود بلكه مي‌توان تشخيص داد كه تومورهاي سرطاني ايجادشده در مغز بيمار به كدام زيرگروه تعلق دارد تا براساس آن بتوان موثرترين روش درماني را انتخاب كرد. اگرچه بسياري از محققان بر اين باورند كه حتي علي‌رغم دسترسي به روش‌هاي درماني نوين مانند نانو داروها نمي‌توان بهبود بيماري را تضمين كرد اما مي‌توان اميدوار بود روزي بتوانيم بيماري‌هاي كشنده مانند سرطان و ايدز را نيز مانند بيماري ديابت تحت كنترل قرار دهيم. چرا كه يكي از ويژگي‌هاي منحصر به فرد نانو داروها اين است كه اين سلول‌ها علي‌رغم اين كه بسيار كوچك هستند قادرند به روش موثرتري بخش وسيع‌‌تري از بدن را كه مورد هجوم عوامل بيماريزا قرار گرفته است، درمان كنند.

فرانك فراهاني جم
www.jamejamonline.ir